Ο θεσμός του γάμου, που συγκεντρώνει ένα πλήθος προσδοκιών και ζωτικών
λειτουργιών και γεννά τα πιο έντονα συναισθήματα, συχνά αντιμετωπίζει δυσκολίες
και διαλύεται. Το διαζύγιο συνήθως αποτελεί ένα τραυματικό και επώδυνο γεγονός
τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Μετά το διαζύγιο τα μέλη της οικογένειας
καλούνται να προσαρμοστούν σε μια νέα πραγματικότητα και να αντιμετωπίσουν
τόσο δυσκολίες πρακτικές (οικονομικά προβλήματα, αλλαγές κατοικίας, νομικές
δυσκολίες) όσο και ψυχολογικές (θλίψη, θυμό, ανασφάλεια) (Χατζηχρήστου, 1999).
Οι μέχρι τώρα έρευνες δείχνουν ότι ο χωρισμός των γονέων αποτελεί, όπως
και για τους γονείς, μια τραυματική εμπειρία για το παιδί· ακόμη και όταν το ίδιο
θεωρεί το χωρισμό των γονιών του ως λύτρωση από τις αδιάκοπες συγκρούσεις τους
(Συμεού, 2005). Η ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης των παιδιών αποτελεί καθοριστικό
παράγοντα στις άμεσες και βραχυχρόνιες αντιδράσεις και την προσαρμογή τους στο
χωρισμό των γονέων τους (Herbert, 2008).
Η αντίδραση των παιδιών προσχολικής ηλικίας προς τον χωρισμό των
γονέων τους χαρακτηρίζεται από ποικίλες συναισθηματικές αντιδράσεις και αλλαγές
στη συμπεριφορά τους, οι οποίες στα αγόρια φαίνεται να διαρκούν περισσότερο
(Συμεού, 2005). Ο φόβος, το άγχος, η θλίψη και ο θυμός των παιδιών εκδηλώνονται
συνήθως με διαταραχές του ύπνου (εφιάλτες) και του ελέγχου των σφιγκτήρων
(ενούρηση), διαταραχές στη θρέψη, εριστικότητα, επιθετικότητα, σύγχυση, ενοχές,
αυτοκατηγορίες, συναισθηματική εξάρτηση (Dominian, 1998).
Η ανάπτυξη των γνωστικών ικανοτήτων των παιδιών της σχολικής
ηλικίας διευκολύνει την κατανόηση της συμπεριφοράς, των αντιδράσεων και των
συναισθημάτων των άλλων όσο και του εαυτού τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι
διαθέτουν και την ικανότητα για μια πληρέστερη ερμηνεία των συναισθημάτων
και των αιτιών που σχετίζονται με το χωρισμό (Συμεού, 2005). Οι αντιδράσεις των
παιδιών της σχολικής ηλικίας χαρακτηρίζονται συνήθως από θλίψη, απόσυρση,
φόβο, άγχος, θυμό, φαντασιώσεις για συμφιλίωση των γονέων, πτώση στη σχολική
επίδοση, επιθετικότητα, αισθήματα απώλειας ή απόρριψης, ντροπή και εσωτερικές
συγκρούσεις για «τη θέση» που θα πάρουν υπέρ του ενός ή του άλλου γονέα
(Herbert, 2008).
Στους εφήβους το διαζύγιο των γονέων παρουσιάζεται ιδιαίτερα σκληρό.
Ο χωρισμός των γονέων σχετίζεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, στη
διαμόρφωση ταυτότητας και στην επίτευξη της αυτονομίας τους (Συμεού, 2005).
Παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλή ψυχολογική ευημερία, χαμηλή
αίσθηση της εξουσίας και περισσότερη ένταση με τους γονείς. Αισθάνονται έντονο
θυμό και θλίψη και παρουσιάζουν έλλειψη της αίσθησης θεμελιώδους ασφάλειας
από την οποία να μπορούν να πάρουν δύναμη και να ξεπεράσουν τις αναπτυξιακές
τους δυσκολίες (Herbert, 2008). Οι φίλοι ίσως γίνουν η εναλλακτική λύση για την
οικογένεια καθώς προσφέρουν την ικανοποίηση της αίσθησης του ανήκειν, της
συνέχειας και της σταθερότητας (Dominian, 1998).
Έχει βρεθεί ότι η προσαρμογή των παιδιών στο διαζύγιο συνδέεται άμεσα
με την προσαρμογή των γονέων. Τα παιδιά προσαρμόζονται καλύτερα όταν
οι γονείς δε δοκιμάζουν σημαντικά προβλήματα προσαρμογής. Μέσω, ίσως,
κατάλληλης συμβουλευτικής οι διαζευγμένοι γονείς θα μπορέσουν να εκφράσουν
τα συναισθήματά τους, να διαχειριστούν το άγχος τους και να αντιμετωπίσουν τις
δυσκολίες που συναντούν (Παππά, 2006).
Βιβλιογραφικές αναφορές:
Dominian, J., 1998. Μαθήματα γάμου. Μετάφραση Σ. Μεταξάς. Αθήνα: Ελληνικά
Γράμματα.
Herbert, M., 2008. Χωρισμός και διαζύγιο: βοηθώντας τα παιδιά να το
αντιμετωπίσουν. Μετάφραση: Γ. Μωραΐτη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Παππά, Β., 2006. Επάγγελμα γονέας: Ψυχολογικοί τύποι γονέων και συμπεριφορά
παιδιών και εφήβων. Αθήνα: Καστανιώτης.
Συμεού, Μ., 2005. Το στρες και οι επιπτώσεις του σε παιδιά χωρισμένων γονέων.
Αδημοσίευτη διπλωματική εργασία. Λεμεσός: Νοσηλευτική Σχολή Τεχνολογικού
Πανεπιστημίου Κύπρου.
Χατζηχρήστου, Χ., 1999. Ο χωρισμός των γονέων, το διαζύγιο και τα παιδιά:
Η προσαρμογή των παιδιών στη διπυρηνική οικογένεια και στο σχολείο. Αθήνα:
Ελληνικά Γράμματα.