Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός συστήματος σφαιρικών προϋπολογισμών (global budgets) είναι ότι αφενός υπάρχει μια κεντρική αρχή (συνήθως η Κυβέρνηση) που καθορίζει το προϋπολογισμό κάθε νοσοκομείου για μια δεδομένη χρονική περίοδο (συνήθως για ένα έτος) και αφετέρου κάθε νοσοκομείο αναλαμβάνει να αξιοποιήσει βέλτιστα το διατιθέμενο προϋπολογισμό. Από τα παραπάνω γίνεται προφανές ότι σκοπός του Κράτους μέσω αυτού του συστήματος αποζημίωσης είναι να περιορίσει τις συνολικές δαπάνες για την υγεία (Poterba, 1994), ενώ συγχρόνως προσφέρει ευελιξία (flexibility) στα νοσοκομεία να επιλέξουν πως θα κατανείμουν τον προϋπολογισμό στις διάφορες δραστηριότητές τους, με κίνητρο να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους (McKee & Healy, 2002).
Ένας πλεονασματικός προϋπολογισμός στο τέλος της περιόδου αναφοράς σημαίνει ότι το πλεόνασμα μπορεί να διατηρηθεί από το νοσοκομείο και να αξιοποιηθεί κατάλληλα σε επόμενη χρήση. Αντιθέτως, όταν ξεπερνιέται το όριο του προϋπολογισμού θα πρέπει το νοσοκομείο το ίδιο να αναλάβει να καλύψει το έλλειμμα. Τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του για να πετύχει αυτό είναι να προσαρμόσει το κόστος ή/και τον όγκο παροχής υπηρεσιών. Σε αυτό το πλαίσιο λειτουργίας, μελέτες έχουν δείξει ότι οι παροχείς υπηρεσιών υγείας θα λειτουργούν μεταξύ τους ανταγωνιστικά, υπό την έννοια ότι θα προσπαθούν να προσφέρουν τη μέγιστη ποσότητα υπηρεσιών (output) για δεδομένο προϋπολογισμό (input) ή να προσφέρουν μια δεδομένη ποσότητα υπηρεσιών (output) στο ελάχιστο δυνατό κόστος (Fan et al., 1998). Και στις δυο περιπτώσεις επιτυγχάνεται Χ-αποδοτικότητα και επομένως δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για αποτελεσματικότερη χρηματοδοτική διαχείριση στα νοσοκομεία. Ωστόσο, ένα σύστημα σφαιρικών προϋπολογισμών, που είναι προσανατολισμένο στην ελαχιστοποίηση του κόστους, πιθανώς να δώσει κίνητρα για μείωση της ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας (Coyte et al., 1994).
Από την προηγηθείσα ανάλυση προκύπτει ότι τα κρίσιμα λογιστικά μεγέθη που θα πρέπει να παρακολουθούνται από τη Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών ενός νοσοκομείου, εφόσον χρηματοδοτείται μέσω σφαιρικών προϋπολογισμών, είναι:
- Ακριβή στοιχεία για τη δραστηριότητα του νοσοκομείου και το κόστος παροχής υπηρεσιών: Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα σε ιστορική βάση, ώστε ο κεντρικός φορέας που θα αναλάβει την κατανομή του συνολικού προϋπολογισμού στα διάφορα νοσοκομεία, να επιτύχει την πιο ορθολογική κατανομή πόρων. Σε τρέχουσα βάση και σε κάθε δεδομένη χρονική στιγμή, στοιχεία δραστηριότητας (π.χ. αριθμός ασθενών) και κόστους (π.χ. κόστος ανά ασθένεια ή κλινική) είναι απαραίτητα για να ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις σχετικά με:
i. Ποιος είναι ο μέγιστος αριθμός εξυπηρετούμενων ασθενών βάση του προϋπολογισμού,
ii. Ποιο είναι το υπόλοιπο του προϋπολογισμού και πόσοι ασθενείς μπορούν να εξυπηρετηθούν βάσει αυτού του υπολοίπου,
iii. Ποια στοιχεία του κόστους μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να καλυφθεί η πλεονάζουσα ζήτηση για κάποιες υπηρεσίες υγείας κλπ.
Για να υπάρχει πρόσβαση στην ανωτέρω πληροφόρηση απαιτείται ένα ακριβές και αξιόπιστο διπλογραφικό λογιστικό σύστημα που θα ενημερώνει σε πραγματικό χρόνο το σύστημα αναλυτικής λογιστικής.
- Στοιχεία τμηματικών προϋπολογισμών: Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για την αξιολόγηση της συνεισφοράς κάθε τμήματος ή κλινικής του νοσοκομείου στην κάλυψη των σταθερών εξόδων. Με την πληροφόρηση από τους τμηματικούς προϋπολογισμούς θα μπορούν να ληφθούν αποφάσεις για κατάργηση λειτουργίας αντιαποδοτικών τμημάτων ή για μεταφορών πόρων από τα λιγότερο στα περισσότερο αποδοτικά τμήματα.
- Μεγέθη κοστολόγησης βάση δραστηριοτήτων (ActivityBasedCosting): Στα νοσοκομεία θα πρέπει να παρακολουθούνται λογιστικά μεγέθη ανά κέντρα κόστους, βάσει των οποίων οι δραστηριότητες που δεν προσφέρουν αξία κατά την παροχή υπηρεσιών υγείας να διακόπτονται.
- Μεγέθη προϋπολογισμού επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου: Σε κάθε χρονική στιγμή η Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών θα πρέπει να γνωρίζει ποιες είναι επενδυτικές ανάγκες του οργανισμού, ώστε σε κάθε χρήση να γίνονται οι απαραίτητες εξοικονομήσεις, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι μελλοντικές επενδύσεις του νοσοκομείου.
- Μεγέθη ελαστικών προϋπολογισμών πωλήσεων, α’ υλών, άμεσης εργασίας και ταμειακών ροών: Τα μεγέθη αυτά θα βοηθήσουν στην εξαγωγή έγκυρων προβλέψεων για τις μελλοντικές ανάγκες του οργανισμού σε πόρους (υλικούς, ανθρώπινους και οικονομικούς), ενώ συγχρόνως θα υποδείξουν τους προμηθευτές που παρέχουν τις πιο συμφέρουσες (από άποψη κόστους) προσφορές για το νοσοκομείο.
- Υπόλοιπα λογαριασμών απαιτήσεων, υποχρεώσεων και τάξεως: Τα μεγέθη αυτά θα πρέπει να συσχετίζονται ποσοτικά και χρονικά, ώστε να μη δημιουργούνται διαστήματα με έλλειψη ρευστότητας.
Βιβλιογραφία
Coyte, P., Wright, J., Hawker, G., Bombardier, C., Dittus, R., Paul, J., Freund, D. and Ho, E. (1994). “Waiting times for knee replacement surgery in the United States and Ontario”, New England Journal of Medicine, 331(16), pp. 1068-1071.
Fan, C., Chen, K. and Kan, K. (1998). “The design of payment systems for physicians under global budget – an experimental study”, Journal of Economic Behavior and Organization, 34(2), pp. 295-311.
McKee, M. and Healy, J. (2002). Hospital in a Changing Europe, European Observatory of Health Care Systems Series, Open University Press.
Poterba, J. (1994). “A Skeptic’s View of Global Budget Caps”, Journal of Economic Perspectives, 8(3), pp. 67-73.