Εννοιολογική προσέγγιση του φαινομένου του Bullying

Ένα κοινό πρόβλημα στις κοινωνικές επιστήμες είναι εκείνο του ορισμού των διαφόρων κοινωνικών προβλημάτων ή φαινομένων με τρόπο αποδεκτό από όλους. Το φαινόμενο του εκφοβισμού μεταξύ παιδιών δεν είναι καινούργιο. Το φαινόμενο του εκφοβισμού μεταξύ παιδιών και ιδιαίτερα στο χώρο του σχολείου είναι τόσο παλιό όσο και το οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα

Ο Olweus (1996), πρωτοπόρος στην έρευνα για τη διερεύνηση του φαινομένου του Βullying το οποίο ορίζει ως την συμπεριφορά εκείνη κατά την οποία: «Ένας μαθητής είναι θύμα εκφοβισμού όταν εκτίθεται επανειλημμένα  για ένα χρονικό διάστημα σε αρνητικές ενέργειες, που εκτελούνται από έναν ή περισσότερους μαθητές. Μία ενέργεια θεωρείται αρνητική όταν κάποιος σκόπιμα βλάπτει ή επιχειρεί να βλάψει ή να ταλαιπωρήσει κάποιον άλλον.»

Σύμφωνα με τον Olweus, το φαινόμενο του εκφοβισμού χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα τρία κριτήρια: α) Είναι μια επιθετική συμπεριφορά, β) η οποία πραγματοποιείται κατ’ επανάληψη και στη διάρκεια του χρόνου, γ) μέσα σε μια διαπροσωπική σχέση που χαρακτηρίζεται από δυσαναλογία εξουσίας[1].

Ανάλογος είναι και ο ορισμός που διατυπώνει ο Farrington  και προσδίδει στο φαινόμενο του Bullying τα παρακάτω χαρακτηριστικά :

1) φυσική, λεκτική ή ψυχολογική επίθεση ή προσβολή, 2) πρόθεση να προκαλέσει φόβο, ανησυχία ή πόνο στο θύμα. 3) περιλαμβάνει ανισορροπία ισχύος με το δυνατότερο παιδί να πιέζει το αδύναμο, 4) επαναλαμβάνεται από τα ίδια παιδιά για μεγάλη χρονική περίοδο.[2] Σύμφωνα με τον Farrigton, οι περιπτώσεις όπου ένα ή περισσότερα παιδιά, ανάλογης ή ίσης δύναμης ή εξουσίας, επιτίθενται το ένα στο άλλο και θυματοποιούνται αμοιβαία δεν αποτελούν περιστατικά bullying[3].

Τη σχέση εξουσίας ανάμεσα σε θύμα και δράστη τονίζει και ο  Smith ο οποίος και δίνει ένα σύντομο και ουσιαστικό ορισμό του φαινομένου, το οποίο αντιμετωπίζεται γενικά ως “η συστηματική κατάχρηση εξουσίας/ δύναμης”[4]

Οι Tattum και Tattum (1992) προτείνουν τον παρακάτω ορισμό: “ο εκφοβισμός είναι η εκούσια και συνειδητή επιθυμία να προκληθεί βλάβη σε κάποιο άτομο και να του προκαλέσουν αισθήματα πίεσης και στρες. Όποιος επιθυμεί να βλάψει κάποιον, και έχει συνείδηση της βλάβης που επιθυμεί να προκαλέσει, χαρακτηρίζεται ως δράστης bullying “bully” δηλαδή νταής[5]. Η γενικότητα του ορισμού αυτού, αν και αποτελεί και τη βασική του αδυναμία, τον κατέστησε ιδιαίτερα δημοφιλή και μάλιστα δόθηκε, βάσει του ορισμού αυτού από το Scottish Council for Educational Research, η οδηγία στους εκπαιδευτικούς να αναγνωρίζουν τους δράστες. Φυσικά δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι κάποια στιγμή, είτε το έχουν παραδεχτεί είτε όχι, έχουν επιθυμήσει να βλάψουν κάποιο άλλο καθώς και ότι η επιθυμία δεν μπορεί να ταυτίζεται και να αξιολογείτε το ίδιο με τη δράση/πράξη[6].

O Rigby ορίζει το Bullying ως σκληρή και επαναλαμβανόμενη καταπίεση, φυσικής ή ψυχολογικής φύσης, από τον ισχυρό προς τον ανίσχυρο, χωρίς καμία αιτιολογία.[7]

Τις παραπάνω οπτικές για την αντίληψη του φαινομένου δείχνει να ακολουθεί και το  Center for the Study and Prevention of Violence Institute of Behavioral Science University of Colorado at Boulder, σχετικά με τον προσδιορισμό του και υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρία κριτήρια για να μπορέσει μία πράξη να χαρακτηριστεί ως “εκφοβισμός”: Πρώτον να αφορά μία επιθετική εκ προθέσεως συμπεριφορά, δεύτερον να επαναλαμβάνεται μέσα στο χρόνο, και τρίτον να λαμβάνει χώρο μέσα σε μία διαπροσωπική σχέση η οποία να χαρακτηρίζεται από ανισορροπία εξουσίας[8]. Το στοιχείο της διαπροσωπικής σχέσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί μπορεί να λειτουργήσει ως διαχωριστικό στοιχείο ανάμεσα στις συμπεριφορές Bullying και σε άλλες μορφές επιθετικής ή βίαιης συμπεριφοράς.