«Δύο φορές βάρβαρη η Μήδεια-από καταγωγή κι από έρωτα» (1) .
Μια από τις πιο αξιοσημείωτες μορφές της ελληνικής τραγωδίας∙ μια απ’ τις πιο θαυμαστές απεικονίσεις της γυναικείας ψυχολογίας και νοοτροπίας (2) ∙ μια ασταθής ψυχοσύνθεση (3). Μια μητέρα που εγκλημάτισε∙ μια μητροκτόνος∙ μια εκδίκηση σοκαριστική∙ μια τιμωρία βαθιά τραγική, περισσότερο εγκληματική κι από τα ίδια τα εγκλήματα που την υποκίνησαν (4) . Η Μήδεια αρχίζει όταν το ρομάντζο και οι ημέρες οι γεμάτες περιπέτεια έχουν τελειώσει. Μοιάζει με ευγενική ιστορία∙ ο Ιάσων παντρεύτηκε μια βάρβαρη μάγισσα. Αυτό δεν είναι όμως το τέλος. Τι συμβαίνει όταν η πρώτη έξαψη του πάθους έχει τελειώσει (5); Η Μήδεια γίνεται παιδοκτόνος για να εκδικηθεί το σύζυγό της, Ιάσονα. Η τιμωρία του συνδέεται με την απώλεια ό,τι πιο πολύτιμου έχει αποκτήσει στη ζωή του, των παιδιών του. Επιχείρημα της ηρωίδος; Όταν μια γυναίκα προδοθεί στο γάμο της, δεν υπάρχει καμιά πιο φονική ψυχή από τη δική της: «ὅταν δ’ ἐς εὐνῆν ἠδικημένη κυρῇ οὐκ ἔστιν ἄλλη φρὴν μιαιφονωτέρα» (6) .
Η Μήδεια δεν αντέχει να χλευασθεί, επιθυμεί την τιμή της ανέπαφη και γι’ αυτό είναι έτοιμη να θυσιάσει τα πάντα σε αυτόν τον αγώνα, ακόμα και τα παιδιά της. Στην προκειμένη περίπτωση παραβιάζεται η φυσική σχέση μητέρας-παιδιών και το ένστικτο της μητρότητας δεν είναι ικανό να επιβληθεί στο ισχυρό αίσθημα για εκδίκηση και επιβολή (7). Η Μήδεια έχει πλήρη επίγνωση της κατάστασης και ενεργεί με αποφασιστικότητα, προκειμένου να υπερασπίσει την τιμή της. Δε βρίσκεται εκτός εαυτού με θολωμένο μυαλό ή συνείδηση. Προδομένη από τον Ιάσονα, βιώνει την εγκατάλειψη, χωρίς ωστόσο να καταφεύγει στη βοήθεια κάποιου θεού. Στο εγχείρημά της δεν υπάρχουν συνεργοί, με τους οποίους θα μπορούσε να μοιρασθεί την ενοχή της. Η Μήδεια δρα αυτονόμως (8).
Σε καμία λέξη της δεν ακούμε τον παραμικρό ερωτικό ήχο. Η μόνη τρυφερότητα στο λόγο της παρατηρείται όταν μιλά για τα παιδιά της. Κατά τα άλλα υπάρχει μόνο θυμός∙ τίποτε άλλο. Με απέραντο θυμό, αλλά και ψυχραιμία, καταστρώνει το σχέδιο καταστροφής του Ιάσονα: θα σκοτώσει τη νέα του γυναίκα και τον πατέρα της, αλλά θα σκοτώσει και τα παιδιά της, που είναι παιδιά του Ιάσονα. Αυτή η απόφασή της είναι από την αρχή παρμένη. Τι είναι όλη αυτή η ασυγκράτητη μανία της – τιμωρία, εκδίκηση, δικαιοσύνη, πόνος ή μήπως «διευρυμένη» αυτοκτονία, όπου ο αυτοκτόνος παρασύρει στο θάνατό του όλους τους αγαπημένους; Και από πού πηγάζει; Από τη ζήλεια, την ταπείνωση; Και βέβαια και από τα δύο. Η Μήδεια του Ευριπίδη είναι μια γυναίκα που ενεργεί υποκινούμενη αποκλειστικώς από έρωτα – από τον έρωτά της προς τον Ιάσονα. Είναι μια γυναίκα ερωτευμένη και αυτή της η ιδιότητα είναι τόσο ιδιαίτερη, που την κάνει να ξεκόβει από το γένος των ανθρώπων (9).
Βιβλιογραφία
Αλεξοπούλου Χρυσούλα Ευστ., Γυναικεία δράση στον Ευριπίδη: Εκδίκηση και Επιβολή (Μήδεια, Ιππόλυτος, Εκάβη), (Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2000).
Γιατρομανωλάκης Γιώργης, Ευριπίδη Μήδεια, (Αθήνα: Καστανιώτη, 1990).
Μαρκαντωνάτος Ανδρέας και Τσαγγάλης Χρήστος, Αρχαία Ελληνική Τραγωδία-Θεωρία και Πράξη, (Αθήνα: Gutenberg, 2008).
Μαρουδής Δήμος, «Μήδεια ή το πάντρεμα του έρωτα με την τρέλα», Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία 10559 (2010): 10.
Μιμίδου Ευαγγελία Κ., Ευριπίδης: Η εικονογραφία των έργων του, (Αθήνα: Παπαζήση, 2013).
Χειμωνάς Γιώργος, Ευριπίδη Μήδεια, (Αθήνα: Καστανιώτη, 1989).
Υποσημειώσεις
1 Ευριπίδη, Μήδεια, μτφρ. Γιώργος Χειμωνάς, Καστανιώτη, Αθήνα 1989, σ. 12.
2 Ανδρέας Μαρκαντωνάτος και Χρήστος Τσαγγάλης, Αρχαία Ελληνική Τραγωδία-Θεωρία και Πράξη, Gutenberg, Αθήνα 2008, σ. 155.
3 Ευριπίδη, Μήδεια, μτφρ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Καρδαμίτσα, Αθήνα 1990, σ. 28.
4 Ευριπίδη, Μήδεια, μτφρ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Καρδαμίτσα, Αθήνα 1990, σ.27.
5 Ευριπίδη, Μήδεια, ό.π., σ. 32.
6 Ευαγγελία Μιμίδου, Ευριπίδης: Η εικονογραφία των έργων του, Παπαζήση, Αθήνα 2013, σ. 478.
7 Χρυσούλα Αλεξοπούλου, Γυναικεία Δράση στον Ευριπίδη: εκδίκηση και επιβολή (Μήδεια, Ιππόλυτος, Εκάβη), Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000, σσ. 119-120.
8 Χρυσούλα Αλεξοπούλου, Γυναικεία Δράση στον Ευριπίδη: εκδίκηση και επιβολή (Μήδεια, Ιππόλυτος, Εκάβη),
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000, σσ. 126-29.
9 Δήμος Μαρουδής, Μήδεια ή το πάντρεμα του έρωτα με την τρέλα, Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία 2010 (10.559), σ. 10.