Σε αντίθεση με τα ελληνικά δεδομένα, στην Ισπανία η μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία έγινε ειρηνικά. Ο Χουάν Κάρλος, σε συνεργασία με τους πολιτικούς ηγέτες της χώρας, μεταξύ αυτών και πρώην συνεργάτες του Φράνκο, οδήγησε τη χώρα στη δημοκρατία μετά το θάνατο του δικτάτορα το 1975.
Έκλεισε όμως στο ντουλάπι οτιδήποτε είχε σχέση με τον εμφύλιο, ψηφίζοντας το 1977 έναν νόμο ο οποίος χορηγούσε γενική αμνηστία σε όλους όσοι ενεπλάκησαν στον Εμφύλιο πόλεμο, με τη δικαιολογία του φόβου για επανάληψη της τραγωδίας του. Αυτό το ανεπίσημο σύμφωνο σιωπής και λήθης της περιόδου της μεταπολίτευσης, εκτός από το να αφήσει ατιμώρητους τους ενόχους, δεν επέτρεψε ποτέ στα θύματα των δημοκρατικών να λάβουν καμία αποζημίωση για ό,τι υπέστησαν όπως και καμία αναγνώριση του αγώνα τους.
Το 2006 συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την έναρξη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου και το έτος ανακηρύχθηκε με απόφαση που ψηφίστηκε από όλα τα κόμματα της Ισπανικής Βουλής εκτός από το Ρartido Ρopular (Λαϊκό Κόμμα), ως έτος της Ιστορικής Μνήμης. Παρουσιάστηκε επίσης και ένα νομοσχέδιο για την αποκατάσταση της Ιστορικής Μνήμης τον Σεπτέμβριο του 2006.
Έτσι αρχίζει να σπάει αυτή η μακροχρόνια σιωπή και η ιστορία βγαίνει σιγά σιγά από το περιθώριο. Ο δημόσιος διάλογος για τον εμφύλιο και για την περίοδο της δικτατορίας άρχισε να εντείνεται. Το νομοσχέδιο προβλέπει την επίσημη αναγνώριση των θυμάτων του εμφυλίου και της περιόδου της δικτατορίας, το άνοιγμα των ομαδικών τάφων, την εκταφή και την ταυτοποίηση μέσω DNA των μέχρι σήμερα αγνοούμενων, όπως και την απομάκρυνση όλων των συμβόλων του φρανκικού καθεστώτος από τους δημόσιους χώρους. Οι τοπικές διοικήσεις καλούνται να διευκολύνουν το έργο της εκταφής των θυμάτων από τους μαζικούς τάφους και τις ταυτοποιήσεις τους για να μπορέσουν να επιστρέψουν τα λείψανα στις οικογένειες των συγγενών τους. Ακόμα, σύμφωνα με το νόμο δικαιούνται αποζημίωση όλα τα θύματα της δικτατορίας ως το 1975.
Ο νόμος αυτός προκάλεσε πολλές αντιδράσεις τόσο από την πλευρά της δεξιάς όσο και από την πλευρά της αριστεράς. Το Ρartido Ρopular κατηγόρησε την κυβέρνηση Zapatero πως με αυτή την κίνηση είναι σαν να ξανανοίγει πληγές του παρελθόντος ενώ τα αριστερά κόμματα εξέφρασαν την άποψη πως ο νόμος αυτός είναι σαν «καφές χωρίς καφεΐνη» και πως η κυβέρνηση αποφεύγει τη σύγκρουση με τη δεξιά και την εκκλησία. Υποστήριξαν επίσης πως επείγει να αναγνωριστούν τα θύματα του εμφυλίου και να εξοφληθεί το χρέος προς αυτά πριν πεθάνουν όλοι.
Μετά από πάρα πολλές διαβουλεύσεις κατατέθηκε το νομοσχέδιο στις αρχές Νοεμβρίου 2007 και εγκρίθηκε παρά τις έντονες αντιδράσεις του Ρartido Ρopular. Ο νόμος εκτός των άλλων, καταδικάζει τις πράξεις του Φράνκο και κατά την περίοδο του εμφυλίου και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του. Χαρακτηρίζει επίσης αυθαίρετες τις ποινές που επιβλήθηκαν στα στρατιωτικά συνοπτικά δικαστήρια εκείνης της περιόδου.
Οι αντιδράσεις εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι σήμερα και να διχάζουν την ισπανική κοινή γνώμη. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση του Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, το 54,1% των Ισπανών συμφωνεί στο να υιοθετηθεί μια πρωτοβουλία αναγνώρισης των θυμάτων του Εμφυλίου, ενώ ένα 24,8% είναι κατά. Το 53,3% καταλαβαίνει επίσης πως είναι καιρός να αποκατασταθεί αυτή η αδικία όμως το 43,3% θεωρεί πως δεν έχει νόημα να πραγματοποιηθούν πράξεις αποκατάστασης για αυτούς που πια ανήκουν στην ιστορία.
Πηγές
Ισπανικές Εφημερίδες: El Mundo, El País, Público
Ιστοσελίδες: www.memoriahistorica.org (Asociación para la Recuperación de la Memoria Histórica)