Εισαγωγή
Η περίοδος του μεσοπολέμου, στον ευρωπαϊκό χώρο, η οποία, οριοθετείται χρονικά μεταξύ 1919-1939, συνιστά τον θλιβερό απόηχο του α παγκοσμίου πολέμου, ενώ παράλληλα αποτελεί άριστο περιβάλλον ζύμωσης του β πιο φονικού από τον α παγκόσμιο πόλεμο με ασύλληπτα καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα.
Η άνοδος και η εδραίωση αυταρχικών πολιτικών συστημάτων στην Ευρώπη είναι πλέον γεγονός. Το «αυγό του φιδιού», κατά ομολογία πολλών ιστορικών, έχει πλέον εκκολαφθεί. Πρόκειται να αναφερθούμε στα κυριότερα αυταρχικά πολιτικά συστήματα της μεσοπολεμικής περιόδου της Γηραιάς Ηπείρου, αναλύοντας τα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα, τα γενεσιουργά αίτιά τους, τις διαφορές και ομοιότητες τους, τις συνθήκες που τα εδραίωσαν, και εν κατακλείδι, τις συνέπειες που επηρέασαν την ευρωπαϊκή και διεθνή ισορροπία και ειρήνη.
Η γέννηση του ολοκληρωτισμού
Μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου πολέμου τίποτε δεν ήταν όπως πριν. Οι όροι των συνθηκών που επεβλήθησαν την περίοδο 1919-1920 στο Παρίσι ,από τις νικήτριες δυνάμεις Βρετανία , Γαλλία και Ρωσία (Ανταντ) , στις μεγάλες ηττημένες Γερμανία , Αυστροουγγαρία (κεντρικές δυνάμεις), οδήγησαν σε μία επισφαλή ειρήνη με έντονη υποβόσκουσα δυσαρέσκεια απ την πλευρά των ηττημένων , που αργά ή γρήγορα θα επεδίωκαν να αναθεωρήσουν το επιβεβλημένο status quo.
Οι καταστροφές του Α παγκοσμίου πολέμου είχαν διαταράξει την παραγωγική υποδομή των ευρωπαϊκών χωρών που ενεπλάκησαν σε αυτόν. Η ανάγκη καταβολής υπέρογκων αποζημιώσεων σε ορισμένες περιπτώσεις ή η περίθαλψη και εγκατάσταση μεγάλου αριθμού προσφύγων σε άλλες περιπτώσεις, αλλά και το κόστος ανοικοδόμησης των κατεστραμμένων πόλεων είχαν δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία τόσο των ηττημένων όσο και των νικητών. .Ουσιαστικά ο Α παγκόσμιος πόλεμος έθεσε τις βάσεις της οικονομικής εξάρτησης της Ευρώπης από τα αμερικανικά κεφάλαια [1], καθώς εξουθένωσε οικονομικά όλες τις ευρωπαϊκές χώρες με κορύφωση την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 1929 στην Αμερική με το κραχ στη Γουόλ Στρητ. Άμεση συνέπεια αυτής ήταν η περικοπή των αμερικανικών πιστώσεων προς την Ευρώπη, με αποτέλεσμα την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της Γερμανίας και την εκτόξευση του πληθωρισμού και της ανεργίας. Η απόφαση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να περιστείλουν τις δημόσιες δαπάνες όξυνε την οικονομική ύφεση.[2]
Ο πόλεμος σήμανε την απαρχή μιας πολιτικής κρίσης στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Η λήξη του κατέληξε στην κατάρρευση των παλαιών αυτοκρατορικών καθεστώτων (ρωσικής, αυστριακής , γερμανικής και οθωμανικής) και στη δημιουργία νέων κρατών.[3] Στις στάχτες αυτών των αυτοκρατοριών αναδύθηκαν δημοκρατικά πολιτεύματα με φιλελεύθερο χαρακτήρα, τα οποία όμως απεδείχθησαν τόσο επισφαλή όσο και η ειρήνη που επικράτησε. Ο φιλελευθερισμός ως πολιτική και οικονομική πρακτική στάθηκε ανίκανος να βρει λύσεις διεξόδου από την οικονομική άβυσσο στην οποία είχαν βυθιστεί οι χώρες της Ευρώπης. Η κοινή γνώμη στράφηκε στην πίστη ενίσχυσης της κεντρικής διεύθυνσης της οικονομίας και στον κρατικό παρεμβατισμό.
Η επικράτηση του κομμουνισμού στη Ρωσία και ο φόβος εξάπλωσής του στην Ευρώπη προκάλεσε σοβαρές ανησυχίες και τριγμούς στα αστικά φιλελεύθερα καθεστώτα όπως στην Ιταλία και στη Γερμανική Δημοκρατίας της Βαιμάρης. Η βούληση των Ρώσων κομμουνιστών να ηγεμονεύσουν στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας προκάλεσε τη διαίρεση του Διεθνούς Σοσιαλιστικού και Εργατικού Κινήματος που αρνούνταν να υποταχθούν στις επιταγές της Μόσχας. Η ίδρυση τέτοιων κομμάτων τη δεκαετία του ’20 προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις που οδήγησαν στην δημιουργία αντικομμουνιστικών κομμάτων, κυρίως του φασιστικού στην Ιταλία και του ναζιστικού στη Γερμανία.[4]Η Μπολσεβίκικη Ρωσία έγινε ο φάρος της ελπίδας για την αρ