Ένα βασικό ερώτημα που τίθεται στις σύγχρονες οικονομίες, είναι κατα πόσο η ανάπτυξη του χρηματοοικονομικού συστήματος συνδέεται με την ευρύτερη οικονομική ανάπτυξη και ποιος ο παραμβατικός ρόλος των κυβερνήσεων. Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δίνονται αρχικά σε όρους πολιτικής οικονομίας, ύστερα μελετώνται οι τρόποι με τους οποίους παρεμβαίνει μια κυβέρνηση και τέλος με την βοήθεια εμπειρικών και ποσοτικών μελετών ψηλαφίζεται η σχέση οικονομικής ανάπτυξης και χρηματοοικονομικής επέκτασης.
Είναι σίγουρο οτι για να υπάρξει χρηματοοικονομική ανάπτυξη πρέπει να κινούμαστε στα πλαίσια ενός φιλελεύθερου μοντέλου της αγοράς. Συνήθως σε μακροπρόθεσμους όρους η φιλελευθεροποίηση συνδέεται με δημοκρατικά καθεστώτα. Ο εκδημοκρατισμός είναι βασικό στοιχείο φιλελευθεροποίησης και συμπίπτει ιστορικά με την άνοδο της μεσαίας τάξης. Άλλωστε σε αυταρχικά καθεστώτα η μη νόμιμη κυβέρνηση προωθεί τα συμφέροντα των λίγων σε βάρος των πολλών,ενάντια στις αρχές του φιλελευθερισμού. Ταυτόχρονα η ύπαρξη επαρκούς νομοθεσίας αποτελεί βασικό στοιχείο για την φιλελευθεροποίηση της αγοράς. Απαραίτητη προυπόθεση η καθολική αναγνώριση της και η ισονομία. Η παρέμβαση του κράτους σε ένα τέτοιο καθεστώς έχει νόημα για την αποφυγή στρεβλώσεων, είναι όμως αναγκαίος ο διαχωρισμός επιχειρήσεων και κυβερνήσεων.
Ο ρόλος του χρηματοοικονομικού συστήματος είναι η δημιουργία καναλιού χρηματοδότησης προς όφελος παραγωγικών σκοπών. Οι κυβερνήσεις πολλές φορές μπαίνουν στον πειρασμό επηρεασμού του χρηματοοικονομικού συστήματος με νομοθετικές μεθόδους ή με έλεγχο της πληροφόρησης.
Ο ρόλος των κυβερνήσεων διακρίνει ένα υγιές από ένα άρρωστο χρηματοοικονομικό σύστημα. Είναι βέβαιο οτι κυβερνήσεις που απευθύνονται σε ελίτ έχουν μικρό κίνητρο για την δημιουργία ενός ανταγωνιστικού τραπεζικού συστήματος, γιατί το χρησιμοποιούν για την εξυπηρέτηση ιδιοτελών σκοπών.
Έρευνες έχουν διακρίνει 6 τρόπους με τους οποίους οι κυβερνήσεις ασκούν πίεση στο τραπεζικό σύστημα. Πρώτον μέσω της επιβολής ανώτατης τιμής στα επιτοκία καταθέσεων,δεύτερον με την επιβολή υψηλών απαιτήσεων για αποθεματικά, τρίτον μέσω της απευθείας πίστωσης που ασκούν οι ίδιες, τέταρτον μέσω της ιδιοκτησίας και διοίκησης των τραπεζών αποτρέποντας την αυτονομία τους, πέμπτον με την παρεμπόδιση εισόδου νέων παικτών στην αγορά και ιδιώς ξένων και έκτον με τον περιορισμό των χρηματοοικονομικών εκροών και εισροών.
Μέσω της επιβολής ανώτατης τιμής στα επιτόκια καταθέσεων,αυξάνεται το περιθώριο μεταξύ επιτοκίων καταθέσεων και επιτοκίων δανεισμού(spread) κάτι το οποίο προκαλεί μείωση των δανειστών και πειθαναγκάζει τις τράπεζες να δανείζουν σε ευνοούμενους των κυβερνήσεων.
Η επιβολή υψηλών απαιτήσεων για αποθεματικά ουσιαστικά είναι μια επιβολή έμμεσου φόρου προς όφελος της κυβέρνησης αφού τα αποθεματικά δεν τοκίζονται.
Αν συνυπολογίσουμε μάλιστα τον πληθωρισμό το κόστος είναι υψηλότερο για τις τράπεζες. Αυτό το κόστος μετακυλίεται στα ιδιωτικά δάνεια όπου αυξάνεται το επιτόκιό τους. Βασικό θύμα και εδώ οι καταθέτες.
Η απευθείας χρηματοδότηση μέσω παρέμβασης της κυβέρνησης ουσιαστικά βάζει σε ρόλο δανειστή την κυβέρνηση. Έτσι ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος διανομής χρήματος σε ημετέρους και πιθανόν σε μη παραγωγικούς σκοπούς.
Ο πιο απλός τρόπος ελέγχου του τραπεζικού συστήματος είναι η απευθείας ιδιοκτησία και διοίκηση τραπεζών από την κυβέρνηση. Το ελεγχόμενο τραπεζικό σύστημα οδηγεί συνήθως σε εντυπωσιακή βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη όμως μακροπρόθεσμα αδυνατεί να κατανείμει σωστά τους πόρους. Έτσι έχουμε το φαινόμενο δημιουργίας εθνικών πρωταθλητών που όμως μακροπρόθεσμα στρεβλώνουν την αγορά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ραγδαίας βραχυπρόθεσμης ανάπτυξης και εν συνεχεία κρίσης είναι η ασιατική κρίση του 1997 όπου η ανάπτυξη της Σιγκαπούρης παρομοιάστηκε με την Σταλινικη Σοβιετική ένωση(Krugman 1994,Young 1995) χωρίς όμως να είναι τελικά βιώσιμη, όπως επίσης και το παράδειγμα της Ιαπωνίας όπου οι οικονομικές αποτυχίες ήταν πολυ περισσότερες από τις επιτυχίες εκεί που είχαμε κυβερνητικές παρεμβάσεις (Porter and Takeuchi 1999,Hoshi and Patrick 2000).
Οι περιορισμοί στην είσοδο ξένων τραπεζών και ο προστατευτισμός του εγχωρίου συστήματος επιτυγχάνεται κυρίως μέσω νομοθεσίας. Ο φιλελευθερισμός επιτάσει άνοιγμα του ανταγωνισμού,ο οποίος έχει στόχο να βελτιώσει και τους εσωτερικούς παίκτες της κάθε χώρας(Demirguc-Kunt and Levine 1998,Kane 1998) , όμως οι υπερασπιστές του προστατευτισμού θέτουν εμπόδια σε αυτό το άνοιγμα αφού οι ξένοι επενδυτές δεν επιδέχονται υποδείξεις από τους εγχώριους κυβερνητικούς παράγοντες.Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ακόμη δρόμο να διανύσουν μέχρι την φιλελευθεροποίηση ενώ οι κυβερνήσεις μπορούν να περιορίσουν ακόμα και τις αγορές αξιογράφων.
Όσον αφορά τις ροές κεφαλαίων,είναι σίγουρο ότι μειώνουν το κόστος χρηματοδότησης και προάγουν την ανάπτυξη,όμως οι κυβερνήσεις παρεμβαίνουν κυρίως για να προστατεύσουν την συναλλαγματικη ισοτιμία της χώρας(Mc Kinnon 1993,McKinnon and Pill 1996)
Μελέτες(Levine and Zervos 1998,International Finance Corp 1999) έχουν καταδείξει 6 δείκτες μέτρησης την χρηματοοικονομικής ανάπτυξης. Παρατηρούμε τον δείκτη αποθεματικών, τα πραγματικά επιτόκια(απαλλαγμένα από τον πληθωρισμό),έναν δείκτη ρευστότητας, έναν δείκτη ιδιωτικού δανεισμού, έναν δείκτη τραπεζικής δανειοδότησης, και το μέγεθος της αγοράς μετοχών. Ένας συνδυαστικός δείκτης αποτελούμενος από τους παραπάνω είναι χρήσιμος και συνδέει την ανάπτυξη του χρηματοοικονομικού συστήματος με την αύξηση του ΑΕΠ. Οι οικονομετρικές μελέτες βρήκαν στατιστική σημαντικότητα στην παραπάνω έρευνα, και έτσι μπορεί να υποστηριχθεί οτι η ανάπτυξη σημαντικού πλούτου δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί χωρίς ένα φιλελευθεροποιημένο χρηματοοικονομικό σύστημα.
Εν κατακλείδι μπορούμε να πούμε οτι ενώ τα οφέλη ενός φιλελευθεροποιημένου συστήματος φαντάζουν πολλά, τελικά πολλές κυβερνήσεις υποκύπτουν στον πειρασμό του επηρεασμού του. Ο λόγος είναι οτι κανείς δεν χάνει από μια τέτοια διαδικασία βραχυπρόθεσμα, όμως σε βάθος χρόνου η κατανομή των πόρων τείνει να γίνει προβληματική