ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Είναι γνωστό σε όλους πως η Ελλάδα του σήμερα διανύει μία από τις κρισιμότερες φάσεις της, καθώς βρίσκεται αντιμέτωπη με το μείζον πρόβλημα της οικονομικής κρίσης, η οποία δυσχεραίνει τον τρόπο και υποβαθμίζει την ποίτητα ζωής των Ελλήνων. Δυστυχώς όμως κανένας πολιτικός δεν φαίνεται άξιος να συμβάλλει εξουδετέρωση του συγκεκριμένου προβλήματος, αλλά και στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών. Η ανικανότητα των πολιτικών και η ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος δεν είναι φαινόμενα πρωτοφανή, αλλά διαχρονικά και προβλημάτιζαν τους ανθρώπους από την αρχαιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αθήνα των κλασικών χρόνων, όπου μετά τον θάνατο του Περικλή παρατηρείται κρίση στους πολιτικούς θεσμούς της πόλης-κράτους, γεγονός που κινητοποίησε τους δύο κυριότερους φιλοσόφους της περιόδου να δραστηριοποιηθούν φιλοσοφικά και α διαμορφώσουν τις δικές τους πολιτικές θέσεις.
Και ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης δίνουν βαρύτητα στην ηθική διαπαιδαγώγηση των πολιτών, καθιστώντας αποφασιστικό παράγοντα για την εκπαίδευση τους την πολιτεία. Η πολιτεία θα οργανώσει με τέτοιο τρόπο το εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να εξασφαλίσει την ηθική ακεραιότητα των πολιτών. Κοινή αντίληψη αποτελεί το γεγονός ότι τελικός στόχος και επιδίωξη της κάθε πολιτείας είναι η ευδαιμονία της. Η διαφοροποίηση των δύο φιλοσόφων εντοπίζεται στον τρόπο οργάνωσης της πολιτείας.Στον Πλάτωνα η εκπαιδευτική διαδικασία στοχεύει στην απόκτηση της γνώσης του αγαθού μέσω της θεωρητικής προσέγγισης, ενώ στον Αριστοτέλη ο δίκαιος τρόπος ζωής επιτυγχάνεται μέσω του εθισμού, της συνήθειας.
Ο Πλάτων επισημαίνει τον πολιτικό, κοινωνικό και παιδευτικό ρόλο του φιλοσόφου. Ο φιλόσοφος, ως ο εραστής των ιδεών που είναι, θα γνωρίσει την ιδέα της δικαιοσύνης και θα επιφορτιστεί με την ηθική υποχρέωση να κάνει και τους άλλους ανθρώπους να γνωρίσουν την ιδέα αυτή και να γίνουν δίκαιοι. Ο φιλόσοφος λοιπόν θα αναλάβει τα ηνία της εξουσίας, γιατί είναι ο μόνος που μπορεί να οδηγήσεις τους πολίτες στη δικαιοσύνη. Επίσης ο Πλάτωνας πιστεύει ότι η ευδαιμονία εξασφαλίζεται, όταν λειτουργεί η πόλη ως απόλυτη ενότητα. Για αυτό το λόγο και προτείνει την κατάργηση της οικογένειας στοχεύοντας στην κοινοκτημοσύνη, αφού είναι αναγκαία για την εξασφάλιση της συνοχής στην πολιτεία η πειθαρχία και η εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος. Δεν θα πρέπει επομένως η κάθε τάξη να στοχεύει στην επίτευξη των δικών της στόχων, αλλά να θυσιάζουν τα δικά τους συμφέροντα για το γενικό καλό.
Ο Αριστοτέλης από την άλλη θεωρεί ότι ο φιλόσοφος δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική εξουσία και δεν είναι δυνατόν να αναγκασθεί να αναλάβει τη διακυβέρνηση μιας πόλης. Ο Αριστοτέλης αποδεσμεύει το φιλόσοφο από την υποχρέωση να ασχοληθεί με τα κοινά, μιλώντας γαι δύο είδη ευδαιμονίας με διαφορετικές αρετές για την καθεμία. Έτσι μοναδικός σκοπός του φιλοσόφου είναι η ικανοποίηση της έμφυτης ανάγκης για καθαρή γνώση, η οποία αποτελεί αυτοσκοπό και δεν υποβόσκει κάποιος άλλος πολιτικός ή κοινωνικός. Επίσης ο Αριστοτέλης υπογραμμίζει τη διαφορετικότητα των πολιτών μέσα στα πλαίσια της πολιτείας, χωρίς βέβαια να αρνείται την αυτάρκεια και την εσωτερική ενότητα της πόλης, η οποία διασφαλίζεται με την παιδεία. Όμως η πόλη δεν πρέπει να νοείται ως σύνολο ομοίων, αφού αποτελεί στην ουσία πολλότητα. Γι΄αυτό και απορρίπτει τη θεωρία περί κοινοκτημοσύνης του Πλάτωνα.
Μεταξύ των δύο πολιτικών θεωριών, λοιπόν, παρατηρούνται πολλές ομοιότητες, αλλά και διαφορές. Ο Αριστοτέλης σαφώς επηρεάστηκε από τον δάσκαλό του σε αρκετά σημεία, αλλά διαφοροποιήθηκε σημαντικά από αυτόν. Η διαφοροποήσή του αυτή οφείλεται στη διαφορετική θεώρηση του κόσμου που υιοθετούν οι δύο μεγάλοι πνευματικοί άντρες. Ο Αριστοτέλης αντιμετωπίζει την πραγματικότητα πιο ορθολογιστικά, η ψυχοσύνθεσή του είναι περισσότερο θετική κι επιστημονική, σε αντίθεση με τον Πλάτωνα που πραγματεύεται το ζήτημα θεωρητικά και έχει ψυχοσύνθεση περισσότερο ποιητική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πλάτωνος Πολιτεία
Αριστοτέλους Πολιτικά
Albin Lesky Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γραμματολογίας