Ο Διόνυσος και οι τρόποι λατρείας του

Στο τέλος της αρχαϊκής εποχής η λατρεία του θεού Διονύσου πήρε μεγάλες διαστάσεις. Στο γεγονός αυτό συνέβαλαν καθοριστικά δύο παράγοντες. Από τη μία πλευρά ,οι τύραννοι της αρχαϊκής εποχής διευρύνουν τη λατρεία του θεού στην προσπάθεια να αποδυναμώσουν τις παλαιότερες λατρείες των ηρώων ,που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των αριστοκρατών. Από την άλλη ,ο τρόπος που γιορταζόταν ο θεός Διόνυσος βρήκε πρόσφορο έδαφος στην αγροτική παράδοση ,καθώς μετά τη σκληρή δουλειά του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, ακολουθούσε το γλέντι ,η διασκέδαση .Γι αυτό άλλωστε και οι τέσσερις γιορτές που γίνονταν προς τιμήν του ,πραγματοποιούνταν τους χειμερινούς και εαρινούς μήνες.

Αρχικά η λατρεία του θεού είχε οργιαστικό χαρακτήρα. Δημιουργούσε στο θνητό ένα αίσθημα απεριόριστης ελευθερίας[1]. Αυτός ήταν και ο λόγος που ιδιαίτερα οι γυναίκες της εποχής ,που ζούσαν αποκλεισμένες από την πολιτική και κοινωνική ζωή, ένιωσαν έλξη προς αυτή τη θρησκεία. Μεταμφιεσμένοι με δέρματα ζώων και έχοντας μια επάλειψη από το κατακάθι του κρασιού στο πρόσωπό τους ,έπιναν άφθονο κρασί ,μεθούσαν και χόρευαν στη φύση. Το κρασί εδώ έχει θρησκευτική αξία ,καθώς αυτός που πίνει γίνεται ένθεος ,δηλαδή έχει πιεί τη θεότητα. Η μέθη κατά τον William James, διαστέλλει ,ενώνει και καταφάσκει: οδηγεί τον πιστό από την ψυχρή περιφέρεια των πραγμάτων στο ακτινοβόλο τους επίκεντρο, τον κάνει για μια στιγμή ένα με την αλήθεια. Επομένως ,το ψυχολογικό αποτέλεσμα ήταν να απελευθερωθεί ο άνθρωπος από τα δεσμά που του επιβάλλει η λογική και κοινωνική συνήθεια ,πράγμα που το έχει ιδιαίτερη ανάγκη ο άνθρωπος της εποχής εκείνης.

Ο Διόνυσος δεν ανήκε στο καθιερωμένο δωδεκάθεο του Ολύμπου. Στον Όμηρο το συναντάμε πολύ σπάνια ,προφανώς επειδή ήταν ξένος προς το πνεύμα της αριστοκρατικής κοινωνίας. Τόπος καταγωγής του Διονύσου θεωρείται άλλοτε η Θράκη και άλλοτε η Φρυγία .Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ,ήταν γιος του Δία και της θνητής Σεμέλης ,κόρης του Κάδμου ,ιδρυτή της Θράκης. Ακολουθώντας τη δόλια συμβουλή της Ήρας ,η Σεμέλη ζήτησε ,όταν ήταν έγκυος ,από το Δία να παρουσιαστεί μπροστά της με όλη του τη μεγαλοπρέπεια .Ο Δίας εμφανίστηκε ανάμεσα σε κεραυνούς και την έκαψε. Ο Δίας ,αφού τον απέσπασε από τη νεκρή πλέον Σεμέλη ,τον τοποθέτησε στο μηρό του, όπου και συμπλήρωσε τον απαιτούμενο χρόνο κύησης[2].

Η μέθη δεν αποτελούσε το μόνο τρόπο για να γίνει κανείς ένθεος. Όπως μας παραθέτει ο Ευριπίδης στο έργο του Βάκχες ,η ορειβασία ,δηλαδή ο χορός στο βουνό ,ήταν μέρος της τελετής. Συντροφιές γυναικών ανέβαιναν στους Δελφούς ,χρόνο παρά χρόνο και χόρευαν σε έξαλλη κατάσταση. Όμως, η πράξη που αποκορύφωνε το χειμωνιάτικο διονυσιακό χορό ήταν η ωμοφαγία κάποιου ζώου. Μάλλον συμβόλιζε την ημέρα όπου το νήπιο Διόνυσος ,έπειτα από διαταγή της Ήρας ,κομματιάστηκε και καταβροχθίστηκε από τους Τιτάνες. Μπορούμε λοιπόν να θεωρήσουμε την ωμοφαγία σα μια τελετή κατά την οποία ο θεός είναι κατά κάποια έννοια παρών μέσα στο ζώο που παίρνει για φορέα του και με αυτή τη σκέψη τρώγεται από τους πιστούς του στην προσπάθειά τους να ενωθούν με εκείνον.

Για να μπορέσει όμως η διονυσιακή λατρεία να κερδίσει μόνιμη θέση στο κρατικό εορτολόγιο της Αθήνας, έπρεπε προηγουμένως να εξημερωθεί ο χαρακτήρας της. Έτσι και έγινε. Από τον 6ο αιώνα και έπειτα ,οι επίσημες θυσίες που τελούνταν προς τιμήν του θεού παρουσία όλων των πολιτών στο λαμπρό φως της ημέρας δεν είχαν καμία σχέση με τα όλο βία και μέθη νυχτερινά όργια που γίνονταν άλλοτε στην άγρια φύση.

[1] Horst-Dieter Blume, Εισαγωγή στο Αρχαίο θέατρο, μτφ. Μαρία Ιατρού, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ. ,Αθήνα 2002, σελ. 29

[2] Grimal Pierre, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, σελ.181

This entry was posted in Φιλολογία and tagged , , , , . Bookmark the permalink.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *