Νέα Κοινωνία, Νέα Μουσική.

Η μουσική ως κοινωνικό επιφαινόμενο, αντικατοπτρίζει ποικίλες κοινωνικές διεργασίες, συμβάλλοντας  στην δημιουργία ενός αισθήματος ή μιας ταυτότητας του ανήκειν σε μια κοινότητα. Κατά την διάρκεια της ιστορίας η επιρροή  της μουσικής στις μάζες δεν υποτιμήθηκε από τα πολιτικά καθεστώτα  και κυρίως από τα απολυταρχικά, τα οποία προσπάθησαν να αξιοποιήσουν την μουσική τέχνη προκειμένου να ισχυροποιήσουν την δύναμή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου απολυταρχικού καθεστώτος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης του μεσοπολέμου είναι το καθεστώς που εγκαθίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ στην Τουρκία  το 1922, το οποίο εμφορείτο από έντονη τάση εκσυγχρονισμού της τουρκικής κοινωνίας και των διάφορων εκφάνσεων αυτής. Ωστόσο απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση αυτής της τάσης είναι η επισκόπηση των ιδεολογικών θεσφάτων του Κεμαλισμού, θέσφατα τα οποία δεν άφησαν καμιά πτυχή κυρίως του δημοσίου βίου ανέγγιχτη.

Οι αλλαγές που επέφερε ο Κεμάλ Ατατούρκ στην τουρκική κοινωνία μόλις ισχυροποίησε την θέση του, προερχόταν από μια τάση εθνικισμού και εκσυγχρονισμού , απότοκη των μεγάλων ιδεολογικών και πολιτικών αλλαγών, ο σπόρος των οποίων ρίχθηκε τον 19^ο αιώνα στην Ευρώπη. Η αποσάθρωση του Οθωμανικού κράτους είχε κάνει εμφανή την ανάγκη τεχνολογικής καταρχήν σύμπλευσης με τον δυτικό τρόπο πολέμου και έτσι ήδη από το β΄ τέταρτο του 19^ου αιώνα ικανός αριθμός δυτικών συμβούλων είχε αρχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία του στον Οθωμανικό στρατό για να ακολουθήσει αργότερα ένας σταδιακός εκσυγχρονισμός του στρατού μέσω της αποστολής Οθωμανών αξιωματικών σε σχολές πολέμου του εξωτερικού και της ίδρυσης αντίστοιχων σχολών στην Κωνσταντινούπολη. Παράλληλα Οθωμανοί διανοούμενοι τουρκικής καταγωγής γνώστες ξένων γλωσσών ανέλαβαν την μεταλαμπάδευση των ιδεών των ευρωπαϊκών κινημάτων στο τουρκόφωνο κοινό με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών, τον Ζιγιά Γκιοκάλπ εκφραστή ενός απλοποιημένου θετικισμού και ενός δύσκαμπτου εθνικισμού, ο οποίος ανέλαβε την ιδεολογική νομιμοποίηση του Κεμαλισμού.[1]

Η σχεδόν θρησκευτική πίστη στην δύναμη των αρχών του δυτικού πολιτισμού οδήγησε σε μια βίαιη, μέσω διαταγμάτων, αλλαγή των παραδεδομένων μέχρι τότε αρχών της τουρκικής κοινωνίας. Η κατάλυση του χαλιφάτου, η υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου και δυτικού τρόπου ντυσίματος, η κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου των γυναικών και η κατάργηση των θρησκευτικών ταγμάτων ήταν μερικά από τα μέτρα που λήφθηκαν και εμφορούνταν από την ανάγκη εκδυτικισμού της κοινωνίας.[2] Πλάι στην κατακρήμνιση του Οθωμανικού τρόπου ζωής και των αξιών του δεν θα μπορούσε παρά να συμπεριληφθεί και η μουσική.

Ο κοινωνικός δαρβινισμός του Γκιοκάλπ φαίνεται στον τρόπο που αντιμετωπίζει την Ανατολική δηλ. την Οθωμανική μουσική ως αρρωστημένη, προερχόμενη από την καταθλιπτικά μονότονη αρχαιοελληνική μουσική. Το μόνο άξιο διατήρησης είδος κατ’ αυτόν ήταν η λαϊκή τουρκική μουσική των χωρικών, έργα της οποίας θα έπρεπε να συλλεχθούν , να γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας σύμφωνα με την δυτική αρμονία και να διασωθούν συνδέοντας έτσι τον νέο Τούρκο με το παρελθόν του. Απεμπολώντας την μουσική κληρονομιά του Οθωμανικού παλατιού ο Γκιοκάλπ και οι ιδεολογικοί συνοδοιπόροι του προέκριναν την λύση μιας σύνθεσης Ανατολικής Δυτικής μουσικής η οποία είχε αρχίσει ήδη από τα μέσα του 19^ου αιώνα είτε με την εισαγωγή δυτικών μουσικών οργάνων στις παραστάσεις της στρατιωτικής μπάντας του παλατιού και της καταγραφής της μελωδίας σύμφωνα με τον δυτικό τρόπο είτε με την μορφή του οπερετικού τραγουδιού τραγουδισμένου από μη μουσουλμάνους στην Κωνσταντινούπολη και την Σμύρνη το οποίο συνδύαζε στίχους προσαρμοσμένους στις τοπικές παραδόσεις και μελωδίες τόσο δυτικές όσο και ανατολικές.[3]

Μεταξύ άλλων μέτρων το Κεμαλικό καθεστώς ίδρυσε μουσικές σχολές και έστειλε ταλαντούχους μουσικούς να σπουδάσουν στην Δυτική Ευρώπη κλασσική μουσική, ενώ μέσω μουσικών παραστάσεων σε δημόσιους χώρους προσπάθησε να κάνει τους Τούρκους πολίτες κοινωνούς των νέων μουσικών ηθών. Οι ραδιοφωνικές εκπομπές οι οποίες ξεκίνησαν το 1927 ήταν το σπουδαιότερο μέσο για την διάχυση της νέας μουσικής στην χώρα, πράγμα το οποίο οδήγησε τους κατέχοντες ραδιοφωνικές συσκευές Τούρκους να συντονίζουν τους δείκτες τους προς τις αραβικές χώρες προκειμένου να ακούσουν ήχους γνώριμους στ’ αυτιά τους.[4] Παράλληλα φορείς του παλαιού μουσικού καθεστώτος συσπειρώθηκαν  γύρω από ένα μουσικό περιοδικό το οποίο αναγκάστηκε να κλείσει κατόπιν πολιτικών και δικαστικών πιέσεων.

Η προσπάθεια σύνδεσης της Ανατολής με την Δύση και των σημαινομένων αυτών , η οποία έγινε χωρίς καλή πίστη , με χαρακτήρα απολυταρχικό και εξουσιαστικό κυρίως μέσω διαταγμάτων οδήγησε σε έναν κατ’ επίφαση εκδυτικισμό της Τουρκικής κοινωνίας γεγονός που πιστοποιείται από την μη μετάδοση λαϊκών αστικών και μη τραγουδιών «ταπεινής» προέλευσης από το μέχρι και το 1980 κρατικά ελεγχόμενο ραδιόφωνο.