Οποιαδήποτε εργασία αναφέρεται στον σύγχρονο ευγονισμό ή σε κάποια απ’ τις παραμέτρους που εξετάζουμε θα πρέπει να θέσει καταρχήν ορισμένες οριοθετήσεις σχετικά με το επιστημονικό υπόβαθρο της συγκεκριμένης περιόδου. Δεδομένου ότι η περίοδος προς εξέταση είναι το τέλος του 19ου αιώνα και το πρώτο μισό του 20ου , ενδιαφέρον έχει να δούμε ποιο ήταν το επιστημονικό υπόβαθρο στο οποίο καλλιεργήθηκαν οι ευγονικές αντιλήψεις.
Στο τέλος του 19ου αιώνα είχαν τεθεί οι ορθολογικές βάσεις της ευγονικής πρακτικής: Ο Δαρβίνος είχε δείξει με σαφή τρόπο ότι η επιλογή, ως παράγοντας εξέλιξης επιτρέπει την « αλλαγή » του είδους, ενώ ο Μendel ανακάλυψε τους νόμους της κληρονομικής μεταβίβασης των γενετικών χαρακτηριστικών. Την ίδια εποχή ο Αugust Wesmann έδειξε ότι τα χαρακτηριστικά που αποκτήθηκαν από ένα άτομο κατά την διάρκεια της ζωής του δεν μπορούν να μεταβιβαστούν στους απογόνους του.
Συνοπτικά αυτό ήταν το επιστημονικό υπόβαθρο στο οποίο ‘γεννήθηκε’ η ευγονική αντίληψη και πρακτική στις αρχές του 20ου αιώνα. Πατέρας της θεωρείται ο Francis Galton , ο οποίος αφού ασχολήθηκε αρχικά με την μετεωρολογία αργότερα έστρεψε την προσοχή του στην μεταβίβαση των διανοητικών προσόντων, από γενιά σε γενιά, σε ορισμένες οικογένειες και δημοσίευσε το Hereditary Genius το 1869. Οι δύο ορισμοί που δίνει ο Galton το 1883 και το 1904 πάνω στον ευγονισμό υποδηλώνει το ενδιαφέρον του για την βελτίωση των φυλετικών προσόντων των μελλοντικών γενεών. Η δεύτερη διατύπωση, που έμελλε να επηρεάσει και με πιο σαφή τρόπο το ευγονικό αίτημα επιδιώκει την μελέτη των « κοινωνικά ελέγξιμων παραγόντων» στους οποίους οφείλονται οι αρετές «τόσο σωματικά όσο και νοητικά».
Για την ιστορία, από το 1904 και μετά η προσφορά του Galton αναγνωρίστηκε ευρύτατα. Ίδρυσε τότε διάφορους οργανισμούς με δύο κυρίαρχα στόχους. Αφενός να συγκεντρώνουν στοιχεία και αφετέρου να αναλύουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την φυλή και την υγεία. Το 1908 ξεκινάει η έκδοση του Eugenics Review. Είναι προφανές ότι η πρακτική στην οποία κινείται ο Galton είναι τέτοια που αφενός προσπαθεί να καθιερώσει τον ευγονισμό σαν κύριο ‘εθνικό ζήτημα’ , ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να πείσει για την επιστημονικότητα και την ανάγκη ανάπτυξης αυτού του κλάδου « ώστε να εισχωρήσει στην εθνική συνείδηση σαν θρησκεία». Τα παραπάνω σε μεγάλο βαθμό πραγματώθηκαν, όπως και η προώθηση του ευγονισμού σαν ‘ιδεολογία’ μια εξέλιξη πολύ ενδιαφέρουσα και δυσάρεστη για το μέλλον.
Στην Ευρώπη, μερικοί από τους κυριότερους κήρυκες των ευγονικών ιδεών ήταν ο Alfred Ploetz, ο Gustave Molinari και ο Georges Vacher de Lapouge στη Γαλλία. Ο Vacher de Lapouge στο πανεπιστήμιο του Μονπελλιέ δίδασκε ότι, χάρη στην επιλογή, « με τρεις γενιές ανά αιώνα, θα αρκούσαν μερικά χρόνια για να εποικιστεί η Γη από μια μορφολογικά τέλεια ανθρωπότητα». Εδώ θα έπρεπε να σημειωθεί ασφαλώς ότι οι απόψεις αυτές διδάσκονταν σε πανεπιστήμιο, επομένως αντιλαμβανόμαστε το αντίκτυπο στην κοινωνία της εποχής της αναπαραγωγής τέτοιων απόψεων[1].
Στον Vacher de Lapouge ανήκει και η ιδέα ότι η ‘τέλεια εκδοχή του’ ήταν οι ξανθοί δολιχοκέφαλοι Αρειοι. Ο Vacher de Lapouge γρήγορα αντιλήφθηκε την αντίφαση μεταξύ των όσων ο ίδιος στήριζε και τις δημοκρατικές αντιλήψεις της κοινωνίας .
Έχοντας πλέον τεθεί οι επιστημονικές βάσεις της βελτίωσης του είδους, η διαδικασία επιλογής ακολουθεί διαφορετική πορεία στις αρχές του 20ου αιώνα. Η θυσία των δύσμορφων νεογέννητων πλέον δεν υφίσταται. Αφενός το κράτος αφήνει μεγάλα περιθώρια στην κρίση των γονέων και αφετέρου σκοπός της παρέμβασής του είναι η αποτροπή της γέννησης αυτών των παιδιών. Μία δεύτερη καινοτομία είναι πλέον ότι τα χαρακτηριστικά παύουν να εκτιμώνται με υποκειμενικό τρόπο. Αρχίζει σε εθνικό επίπεδο να συγκροτείται μια συλλογική συναντίληψη για την κανονικότητα. Το κράτος στις περισσότερες φορές αναθέτει τον προσδιορισμό των φυσικών ελαττωμάτων και τον έλεγχο των ατόμων σε ειδικευμένες επιτροπές ευγονικής. Η εφαρμογή των αποφάσεων των εν λόγω επιτροπών ( τις περισσότερες φορές η στείρωση) περιέρχεται στην αρμοδιότητα του εκάστοτε δημόσιου συστήματος υγείας. Εδώ βρίσκεται και μια σημαντική αλλαγή στην ιστορία της ιατρικής. Από την ιατρική περίθαλψη προς μια ιατρική εποπτείας και τάξης. Λογική και άμεση συνέπεια των παραπάνω το εκάστοτε κοινωνικοπολιτικό σύστημα να θεσμοθετεί νόμους οι οποίοι συχνά φαλκιδεύουν τις ατομικές ελευθερίες.
Συνοπτικά, πρόκειται για μια πολιτικά οργανωμένη και προφανώς προσεκτικά μεθοδευμένη κατάλυση του δικαιώματος του κάθε ατόμου να τεκνοποιεί και κατ’ επέκταση να συγκροτεί οικογένεια, κατάλυση που έγινε στο όνομα επιστημονικών αξιώσεων με στόχο να τεθεί υπό έλεγχο η ποιότητα των μελλοντικών γενεών.
Από το 1900 έως το 1930 περίπου, η εφαρμογή του ευγονισμού δεν αφορούσε όλες τις κοινωνίες αλλά κυρίως την βόρεια Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Παρόλαυτά και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης υπήρχαν εξέχουσες προσωπικότητες του ευγονικού κινήματος όπως για παράδειγμα ο Charles Ritchet. Κατά αρκετούς κριτικούς το βιβλίο του La Selection humaine[2] το 1919 του Richet κατόχου του Νόμπελ ιατρικής αποτελεί μνημείο ήπιου ρατσισμού όπου η σκέψη εκτρέπεται από την βιολογία σε μια ολοκληρωτική ιδεολογία.