Η εισβολή της λογικής της αγοράς στην εκπαίδευση είναι μια πραγματικότητα. Οι συνέπειες μακροπρόθεσμα θα είναι τεράστιες. Περιθωριοποίηση του δημόσιου σχολείου, περιορισμός των ευκαιριών ψηλού επιπέδου μόρφωσης για τους πολλούς, περιορισμός των κλάδων σπουδών στους πιο «φιλικά» προσκείμενους στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, πλήγμα στην πνευματική ανάπτυξη.
Η εκπαίδευση, ως μια οργανωμένη εκπαιδευτική διαδικασία που καθοδηγούσε η ίδια η πολιτεία και που είχε στόχο τη μετάδοση γνώσεων και αξιών στους νέους ανθρώπους, είχε βασική θέση στην πολιτική του κάθε κράτους, αφού μέσω της η κοινωνία θα αποκτούσε ένα πιο ικανό ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι, αυτή η μεγάλη έμφαση που έδινε το κράτος μάς έκανε, καθόλου τυχαία, να ταυτίσουμε την εκπαίδευση με τη δημόσια εκδοχή της.
Η ολοένα όμως αυξανόμενη αδυναμία του κράτους να ελέγχει όλα όσα συμβαίνουν στα διάφορα επίπεδά του και συγχρόνως το σπάσιμο των φραγμών των συνόρων (πέραν της πολιτικής) στην τεχνολογία, στην επικοινωνία, στην οικονομία, δημιούργησε μια παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα με τάσεις ενότητας. Η οικονομία της αγοράς παίζει πια τον πρωταρχικό ρόλο σ’ αυτό που ονομάζουμε «παγκοσμιοποίηση» και έχει τους δικούς της μηχανισμούς επιβολής και επέκτασης. «Το πέρασμα από την κυριαρχία του πολιτικού στην κυριαρχία του οικονομικού, οδήγησε σε μια κατάσταση όπου η λογική και οι αξίες της αγοράς (ανταγωνιστικότητα, παραγωγικότητα, κέρδος) δεν ρυθμίζουν μόνο τον οικονομικό χώρο, αλλά διεισδύουν και αλλοιώνουν τις ιδιαίτερες λογικές και αξίες των μη οικονομικών χώρων»(Γράβαρης,Δ και Παπαδάκης, Ν, 2005, σελ.56). Και η εκπαίδευση είναι ένας από αυτούς τους χώρους.
Η εισβολή της αγοράς στην εκπαίδευση πλήττει τη δημόσια παιδεία υπέρ της ιδιωτικής. Και αυτό είναι επικίνδυνο. Ο δημόσιος χαρακτήρας της εκπαίδευσης είναι αυτός που θα την προστατεύσει, αλλά και θα διασφαλίσει την αναδιοργάνωσή της πάνω σε πιο υγιείς βάσεις. Το εκπαιδευτικό σύστημα χρήζει αλλαγών. Έχει προβλήματα που επηρεάζουν την άνοδο της εκπαίδευσης. Όμως αυτό, δεν έχει να κάνει με το δημόσιο χαρακτήρα του, αλλά με την κακοδιαχείρισή του.
Η εκπαιδευτική πολιτική δίνει έμφαση πλέον στην αγορά εργασίας και όχι στην παραγωγή και στην επένδυση. Καταλήγει, από μια κοινωνική πολιτική που στοχεύει στην πλήρη απασχόληση, στην ενίσχυση της ζήτησης και στην εκμετάλλευση των πόρων, να γίνει μια εκπαιδευτική πολιτική υποταγμένη στην αγορά και στους νόμους της. Έτσι οδηγούμαστε σε μια θλιβερή πραγματικότητα όσον αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα και τις δυνατότητές του. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα μεταλλάσσουν την ταυτότητα και το ρόλο τους. «Από κοινωνικο-πολιτισμικοί θύλακες, των οποίων ένας εκ των βασικών σκοπών τους έχει υπάρξει η διαμόρφωση ατόμων και πολιτών με νοητική και ψυχική καλλιέργεια, μεταμορφώνονται σε χώρους παραγωγής εργαλειακής γνώσης και απόκτησης εμπορεύσιμων δεξιοτήτων»(Γράβαρης,Δ και Παπαδάκης,Ν , 2005, σελ.90).
Η αγορά είναι αδυσώπητη και διεισδύοντας στην εκπαίδευση τής άλλαξε τη φυσιογνωμία. Οι επιλογές αυτών που αποφασίζουν να σπουδάσουν περιορίζονται πολύ. Τμήματα όπως της Φιλοσοφικής και της Κοινωνιολογίας είναι δεύτερης επιλογής. Οι καλύτεροι φοιτητές προτιμούν τις σπουδές εκείνες που δεν θα τους αφήσουν έξω από το «παζάρι». Γενικεύοντας το θέμα της δύναμης της αγοράς στη ζωή μας, είναι σημαντική η επισήμανση του Bourdieu (2001): « Τα πεδία της πολιτιστικής παραγωγής που συγκροτήθηκαν σταδιακά και με άπειρες θυσίες, είναι εξαιρετικά ευάλωτα αντίκρυ στις δυνάμεις της τεχνολογίας και τις δυνάμεις της οικονομίας. Αυτοί, που στους κόλπους του κάθε πεδίου μπορούν να αρκεστούν στο να υποταχθούν στις απαιτήσεις της ζήτησης και να αποσπάσουν οικονομικά ή συμβολικά κέρδη, είναι πάντα ως εξ ορισμού περισσότεροι και πιο ισχυροί στο χρόνο, απ’ αυτούς που εργάζονται χωρίς την παραμικρή υποχώρηση σε οιασδήποτε μορφής ζήτηση, δηλαδή για μια ανύπαρκτη αγορά.»
Βιβλιογραφία
Γράβαρης,Δ και Παπαδάκης,Ν (2005). Εκπαίδευση και εκπαιδευτική πολιτική: Μεταξύ κράτους και αγοράς. Αθήνα: εκδ. Σαββάλας.
Bourdieu,P.(2001). Η πολιτιστική διεθνής κατά της παγκοσμιοποίησης. Εφημ. Νέα.