Ανατρέχοντας κανείς στην Ιστορία του 20
αλλαγές στην μέχρι τότε πραγματικότητα της Γερμανίας. Η ενοποιημένη –
μετά το 1871- Γερμανία, ήρθε ξαφνικά αντιμέτωπη με μια νέα, ανεπτυγμένη
Ευρώπη. Η οικονομική της ανάπτυξη πρόσταζε την εύρεση φτηνών πρώτων
υλών, αλλά κυρίως την εξάπλωση των αγορών της, σε μια εποχή όμως, που οι
Δυνάμεις της Ευρώπης είχαν κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου και
δεν απέμεναν μεγάλα περιθώρια για τις γερμανικές επεκτατικές τάσεις.
Η χώρα, που συνειδητοποίησε πρώτη την γερμανική απειλή, ήταν
η Βρετανία. Οι Βρετανοί, ακολούθησαν για πολλά χρόνια φιλειρηνική
πολιτική προς την Γερμανία και δεν απέρριπταν την περίπτωση εδαφικών
παραχωρήσεων προς αυτήν, χωρίς βέβαια αυτό να αποτελεί και εγγύηση για
τις μεταξύ τους σχέσεις. Αντιθέτως, η Γαλλία ανησυχούσε έντονα εξαιτίας της
συνεχούς αναβάθμισης της γερμανικής οικονομίας και των επεκτατικών της
σχεδίων.
Επιπλέον, η Ρωσία προκαλούσε τριγμούς τόσο στην Αυστρο-
Ουγγαρία, όσο και στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η μεν Αυστρο-Ουγγαρία,
προβληματιζόταν από την ρωσική υποστήριξη προς στους Σλάβους των
Βαλκανίων, ενώ η Οθωμανική αυτοκρατορία ανησυχούσε από τις ρωσικές
προσβλέψεις στα Στενά. Σταδιακά, η Οθωμανική αυτοκρατορία στράφηκε
προς την Γερμανία, αφού ήλπιζε να την στηρίξει στην διαφύλαξη της
ακεραιότητας των εδαφών της. Τέλος, η Ιταλία φανέρωσε εξαρχής τις
ιμπεριαλιστικές της προθέσεις, με την συμμετοχή σε συμμαχίες που θα της
προσέφεραν εγγυήσεις για τα μελλοντικά επεκτατικά της σχέδια.
Η κατάσταση που είχε δημιουργηθεί πριν το 1914, δημιούργησε το
κατάλληλο υπόστρωμα για την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Όλες οι χώρες μιλούσαν για έναν γρήγορο πόλεμο, που θα τους γέμιζε με
κέρδη, χωρίς να υποστούν οικονομικές, στρατιωτικές ή οποιουδήποτε άλλου
είδους ζημιές. Η αδυναμία της διπλωματίας της εποχής να προβλέψει τις
συνέπειες του πολέμου, είναι χαρακτηριστική και οφείλεται στην πεποίθηση,
πως εκείνος ο πόλεμος δεν θα διέφερε από τους προηγούμενους.
Οι διάφορες κρίσεις που προκλήθηκαν μεταξύ των ιμπεριαλιστικών
Δυνάμεων, δημιούργησαν ένα νέο είδος διεθνούς επικοινωνίας και
συνεννόησης και ενέπνευσαν ένα νέο κίνημα εθνικισμού, που δεν έμοιαζε
τόσο με τα κινήματα των προηγούμενων δεκαετιών. Οι αποσχιστικές τάσεις
αποτελούσαν αποσταθεροποιητικό παράγοντα για τις Αυτοκρατορίες και κατά
συνέπεια για ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Για την Γερμανία, που
συνειδητοποιούσε σταδιακά την περικύκλωσή της από εχθρικές Δυνάμεις,
ήταν καίριας σημασίας να πυροδοτήσει τον πόλεμο, όταν θα ήταν συμφέρων
για την ίδια. Στόχος της λοιπόν, τέθηκε από την μια πλευρά να προστατευτεί
από τις γειτονικές αντίπαλες συμμαχίες και παράλληλα να καταφέρει να
κατακτήσει τα σκήπτρα της παγκόσμιας εξουσίας. Η κούρσα των εξοπλισμών,
που είχε προκαλέσει σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες σε όλα τα κράτη ήταν
αδύνατο να σταματήσει. Τελικά, οι ευρωπαϊκοί λαοί δέχτηκαν με ανακούφιση
τον ερχομό του πολέμου.
Το θέμα των αιτίων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μπορεί να
προσεγγιστεί με διαφορετικούς τρόπους και να υποστηριχθεί από μια πληθώρα
διαφορετικών επιχειρημάτων. Το σίγουρο είναι πως ο συνδυασμός της
εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής επηρέασε το ευρωπαϊκό στερέωμα και
συνέλαβε στην έκρηξη του πολέμου. Το τέλος του πολέμου, έφερε σε κάποιες
χώρες, αυτά πoυ ζητούσαν εξαρχής. Αντίθετα, οι Δυνάμεις που ανέμεναν
να αποκομίσουν περισσότερα οφέλη, συνειδητοποίησαν πως ο πόλεμος δεν
ήταν ο κατάλληλος τρόπος για να επιτύχουν τους στόχους τους. Οι Δυνάμεις,
αν και είχαν προβλέψει όλα τα πιθανά στρατηγικά σχέδια και σενάρια για
τον επικείμενο πόλεμο, δεν επέτυχαν να προβλέψουν το σημαντικότερο:
τις ολέθριες συνέπειες της πολιτικής τους και τις επιπτώσεις της στον
μεσοπολεμικό κόσμο.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Bernstein, Serge & Milza, Pierre, Ιστορία της Ευρώπης: Η Ευρωπαϊκή
συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών, 1815-1919, Αθήνα, 1997.
Burns, E. M., Eισαγωγή στην Ιστορία και τον πολιτισμό της Νεότερης Ευρώπης,
Θεσσαλονίκη, 1984.
Ferro, Marc, Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, 1914-1918, (μτφρ) Αθήνα, 1993.
Feuchtwanger, E. J., Democracy and Empire, Britain 1865-1914, Newburry,
1985.
Hamilton, Richard & Herwig, Holger, Decisions for war, 1914-191,
Cambridge, 2004.
Henig, Ruth, The Origins of the First World War, Λονδίνο, 1989.
.
Joll, James, The Origins of the First World War, Νέα Υόρκη, 1984.
Mclean, Roderick R., Diplomacy in Europe, 1890-1914, Cambridge, 2001.
Taylor, A. J. P., The First World War, Λονδίνο, 1963.
Παρέχεται βοήθεια σε εργασίες φοιτητών / στην εκπόνηση εργασιών με σχετικό αντικείμενο.