Στη Θεογονία του Ησιόδου, όπου – σε αντίθεση με τις κοσμογονίες άλλων ανατολικών λαών- περιγράφει την καταγωγή των θεών της Ελληνικής Μυθολογίας, η Βία αναφέρεται μαζί με τα αδέρφια της Κράτος, Ζήλος, Νίκη ως μόνιμη συνοδός του Δία.
Συνοδός της ζωής μας παραμένει δυστυχώς η Βία και σήμερα απειλώντας την επιθυμητή ηρεμία και ευμάρεια του θνητού βίου.
Ποικίλες οι μορφές της-αναλόγως του χώρου εκδήλωσής της, της ιδιότητας των θυτών και θυμάτων, της έντασής της-με πιο επικίνδυνες τις έμμεσες, ήτοι την άσκηση πίεσης ή δημιουργία εκφοβιστικού κλίματος για υιοθέτηση συμπεριφορών που βολεύουν τον εκάστοτε θύτη.
Κατεξοχήν “χώρος” εκδήλωσής τους ο ενδοσχολικός.
Η κυρίαρχη μορφή ενδοσχολικής βίας είναι ο παιδικός εκφοβισμός γνωστός διεθνώς με τον αγγλικό όρο bullying.
Τι είναι ο Παιδικός Εκφοβισμός;
Ο Εκφοβισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά η δημιουργία φοβίας από πλευράς του Θύτη στο εκάστοτε επιλεγμένο θύμα μέσω της χρήσης λεκτικής απειλής ή σωματικής βιαιοπραγίας. Ακόμα και η αρνητική συμπεριφορά, αδιαφορία ή περιφρόνηση που αγγίζει τα όρια του σνομπισμού ή/και της κοροϊδίας ακόμα και για το πώς κάποιος αναπνέει,μπορεί να θεωρηθεί μορφή ενδοσχολικού εκφοβισμού.
Η κατάσταση φυσικά επιδεινώνεται με αυξητικές τάσεις μια και ενώ έχει υποπέσει στην αντίληψή μας εξακολουθούμε- μάλλον λόγω άγνοιας, φόβου και αμηχανίας -να μην το συζητάμε ανοιχτά. Ο παιδικός εκφοβισμός είναι κάτι για το οποίο δε νιώθουμε έτοιμοι να μιλήσουμε λόγω του ότι ασκείται από πλευράς των παιδιών που θεωρούνται αθώα και ανήκουν στις ιδιαίτερα ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Αποτελεί μία ακόμα αχίλλειο πτέρνα της κοινωνίας μας η οποία προκαλεί ένα περίεργο φάσμα συναισθημάτων : θυμό, οργή, αγανάκτηση, δυσπιστία ότι όντως συμβαίνει, αμηχανία.
Ο όρος Bullying έχει εμφανιστεί από παλιότερες εποχές. Χαρακτηριστικός είναι ο χαρακτηρισμός της συγγραφέως Βιρτζίνια Γουλφ για το φασισμό του Χίτλερ και το καθεστώς του Ναζισμού, τους εκπροσώπους του οποίου χαρακτηρίζει σε γραπτό της ως Bullies.
Το Bullying δηλαδή η άσκηση εκφοβισμού χαρακτηρίζεται συνήθως από επανάληψη και η αιτία γέννησής του μπορεί να είναι οι υφιστάμενες ιδιατερότητες συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού που οφείλονται σε πολιτισμικές διαφορές, φυλετική καταγωγή, φύλο, οικονομική ή κοινωνική θέση. Μπορεί όμως και να μην υπάρχει καμία ξεκάθαρα διατυπωμένη ή σχηματισμένη στο μυαλό των Θυτών διακιολογία ή αιτία ή έστω αφορμή για την άσκησή του. Πολλές είναι οι φορές που οι Θύτες όταν ‘πιαστούν’ και ερωτηθούν για το λόγο της βίαιης συμπεριφοράς τους θα σηκώσουν απλώς τους ώμους και θα απαντήσουν: ΄Ξέρω γω, έτσι για πλάκα’.
Ο Μαρξ είχε πει ότι η ”Βία είναι η μαμή της ιστορίας” σε μια προσπάθεια ίσως να καταδείξει τη σαρωτική δύναμη της Βίας να γεννάει προβλήματα και καταστάσεις που μετατρέπονται αυτομάτως λόγω της καταστροφικής τους επίδρασης σε ιστορικά γεγονότα.
Γεογονός αδιαμφισβήτητο πάντως αποτελούν οι ανυπολόγιστες ηθικές και υλικές ζημιές σε παιδιά από παιδιά. Αξιοσημείωτο επίσης βάσει των ερευνών όλων των εμπλεκόμενων στην έρευνα του φαινομένου, κοινωνικών λειτουργών, παιδοψυχολόγων, δασκάλων και γονιών, είναι ότι τα θύματα σχολικής βίας μετατρέπονται πολύ εύκολα σε θύτες. Μία ερμηνεία αυτού του παράδοξου είναι η άποψη ότι ίσως αυτός που υποφέρει, σε μια προσπάθεια να υψώσει κάπως το πληγωμένο και φοβισμένο ανάστημά του, υιοθετεί τη βίαιη συμπεριφορά απλώς και μόνο για να αποδείξει στον εαυτό του ότι είναι δυνατός παρά τα βασανιστήρια που υπέστη.
Πώς αντιμετωπίζεται;
– Χρειάζεται άμεση συνεργασία της σχολικής κοινότητας με την οικογένεια. Θεωρείται απαραίτητο το χτίσιμο ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ γονιών και παιδιών οπότε σε κάθε περίπτωση εμφάνισης έστω και ψήγματος σχολικού εκφοβισμού, το παιδί να μπορεί να μιλήσει και να το εξομολογηθεί στους γονείς του.
-Μεγάλη σημασία έχει φυσικά ο ρόλος των γονιών του θύματος. Απαγορεύεται ρητώς η εμφάνιση κοροιδίας του στυλ ΄Καλά τι χαζομάρες είναι αυτές που μας λες;; Είναι δυνατόν να φοβάσαι τους συμμαθητές σου;’ γιατί κάθε άλλο παρά το επιθυμητό αποτέλεσμα φέρνουν. Σκεφτείτε ότι μια πληγωμένη ψυχή θέλει πρώτα από όλα να νιώσει ασφάλεια και αγάπη η οποία δεν μπορεί να προσφερθεί με απορριπτικές ατάκες.
-Απαραίτητη επίσης η άμεση παρέμβαση των γονιών του Θύτη μόλις αντιληφθούν ή τους κοινοποιηθεί ότι το παιδί τους ασκεί βίαιη συμπεριφορά. Η συζήτηση και η διερεύνηση των αιτιών μιας τέτοιας συμπεριφοράς γίνεται πάντα σε συνεργασία με τη βοήθεια ειδικού μα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αλλαγή του οικογενειακού κλίματος που πυροδότησε τέτοιου είδους συμπεριφορά προϋποθέτει ειλικρινή προσπάθεια και θυσίες από πλευράς των ίδιων των γονιών.
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως και στην περίπτωση του Σχολικού εκφοβισμού ισχύει ο κοινός των προβλημάτων κανόνας. Η λύση απαιτεί συνεργασία, σκληρή και ειλικρινής δουλειά από πλευράς των επλεκομένων και υπομονή. Κανένα πρόβλημα δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Σιγοβράζει πάντα στη φωτιά το τσουκάλι των συνθηκών που το γεννούν. Για αυτό και πάντα ακούγεται δια στόματος όλων ότι η πρόληψη είναι σημαντικότερη της αντιμετώπισης. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι έχει προηγηθεί η αποδοχή της πραγματικότητας.
Βιβλιογραφία
– European Journal of Psychology of Education, Online First™, 24 January 2012 ΄Bullying/victimization from a family perspective: a qualitative study of secondary school students’ views΄
I. Bibou-Nakou, J. Tsiantis, H. Assimopoulos and P. Chatzilambou
– Θεογονία Ησιόδου, Βικιπαίδεια, el.wikipedia.org/wiki/Θεογονία