Η επιφυλλίδα ανήκει στο δημοσιογραφικό γένος της σχολιογραφίας. Αυτή είναι μια ευρεία κατηγορία κειμένων/ άρθρων και αποτελεί μέρος των κειμενικών ειδών του δημοσιογραφικού λόγου. Η σχολιογραφία υπήρξε ένα παραμελημένο δημοσιογραφικό γένος, ιδίως όταν εξεταστεί συγκριτικά με τους παραδοσιακούς κειμενικούς τύπους που συναντώνται στις εφημερίδες, όπως είναι τα ειδησεογραφικά άρθρα (Belmonte, 2007: 1). Μέσω της σχολιογραφίας, οι εκδότες των ημερήσιων και περιοδικών εντύπων αναθέτουν σε άτομα/ειδικούς την αποσαφήνιση ή την ερμηνεία καταστάσεων, εννοιών και γεγονότων της πολιτικής, οικονομικής, πολιτιστικής και κοινωνικής επικαιρότητας, μέσω έκθεσης της προσωπικής τους γνώμης. Οι γνώμες αυτές, στον σύγχρονο δημοσιογραφικό κόσμο, διαχωρίζονται από το σώμα των ειδήσεων και συνθέτουν ένα ξεχωριστό γένος που χαρακτηρίζεται στην ξένη βιβλιογραφία «opinion», δηλαδή «γνώμη».
Η σημασία που απέκτησε με τον καιρό η «γνώμη» στα ΜΜΕ αποδεικνύονταν από την αντίληψη ότι οι αστέρες της έντυπης δημοσιογραφίας ήταν πλέον οι αρθρογράφοι και όχι οι ρεπόρτερ και οι ανταποκριτές (1). Ένας καλός αρθρογράφος προσφέρει στον αναγνώστη προβληματισμό, ενώ στην εφημερίδα του αίγλη με την προσωπικότητά του (Ricketson, 2004). Η ύπαρξη της «γνώμης» στα έντυπα Μέσα θεωρείται εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα δεδομένη και αυτονόητη, ακόμα και όταν δεν εκφράζει το σύνολο του αναγνωστικού κοινού ή δεν είναι καθολικά αποδεκτή. Η έκφραση της γνώμης είναι σε μεγάλο βαθμό η βασική λειτουργία των ΜΜΕ ως μορφών εξουσίας2. Ο Walter Lippmann γράφει ότι «δεν αρκεί να αναφέρουμε τα νέα, αλλά οφείλουμε να τα σχολιάζουμε και να τα εξηγούμε. Αυτό προϋποθέτει ένα πολύ υψηλό επαγγελματικό επίπεδο» (Πασαλάρης, 1984:158). (2)
Στα έντυπα Μέσα υπάρχει η ειδησεογραφική ύλη, η διαφημιστική ύλη και το υλικό που ταξινομείται ως έκφραση άποψης ή γνώμης, το οποίο παρατίθεται/φιλοξενείται, δημοσιεύεται, στεγάζεται σε διάφορες «Στήλες Γνώμης». Οι ειδήσεις τοποθετούνται στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων, συνήθως περιορίζονται από προϋποθέσεις αναφορικά με τον χρόνο και το περιεχόμενο, αναφέρονται σε γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος και στόχος τους είναι να πληροφορήσουν τους αναγνώστες. Οι λεγόμενες «σκληρές» ειδήσεις (hard news) ανήκουν στην κατηγορία «της ενημέρωσης», είναι κατά κύριο λόγο απρόσωπες και προέρχονται από αντικειμενικές πηγές ειδήσεων και πληροφοριών. Στόχος των ειδησεογραφικών άρθρων είναι η έκθεση γεγονότων και αυτό συνεπάγεται μικρή προσωπική εμπλοκή του συντάκτη λόγω της προϋποτιθέμενης αντικειμενικότητας (Arrese & Perucha, 2006: 226).
Στην ειδησεογραφία πρέπει να αποκλείεται η εισαγωγή οποιασδήποτε προσωπικής γνώμης στο ρεπορτάζ και να αποφεύγεται η διατύπωση σχολίων και υποθέσεων. Οι συντάκτες της δεσμεύονται να μεταδίδουν τις πληροφορίες τους με ακρίβεια, αντικειμενικότητα και ορθότητα, να μην παρερμηνεύουν τα φαινόμενα και να μην παραποιούν την πραγματικότητα. Για τους παραπάνω λόγους, γεννήθηκε η ανάγκη δημιουργίας ενός ξεχωριστού δημοσιογραφικού γένους όπου το σχόλιο, η υπόθεση, η ανάλυση, η γνώμη διακρίνονται από την καθαρή είδηση και νομιμοποιούνται ως ανεξάρτητα μέρη του Τύπου.
Η σχολιογραφία είναι συνώνυμη της υποκειμενικότητας της αποδεικτικής σκοπιάς. Τα διάφορα είδη της συγκεντρώνονται συνήθως στον χώρο της εφημερίδας που περιλαμβάνει το υλικό γνώμης (Arrese & Perucha, 2006: 226). Η δημοσιογραφική σχολιογραφία συνεπάγεται την άμεση και ισχυρή εμπλοκή του συντάκτη στο θέμα που συζητά, την διαπροσωπική επικοινωνία μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη και την προσέγγιση των ειδήσεων από μια στοχαστική σκοπιά (Arrese & Perucha, 2006: 246). Σε κάθε περίπτωση, η λειτουργία τους στην εφημερίδα είναι να σχολιάζουν πρόσφατα γεγονότα και να πετυχαίνουν τη διαφωνία ή τη συμφωνία των αναγνωστών (Belmonte, 2007: 2).
(1) Σήμερα βέβαια, η εικόνα αυτή, με την επικράτηση του διαδικτύου και τη διεθνή πτώση του Τύπου, αρχίζει να είναι παρελθόν.
(2) Τα ΜΜΕ θεωρούνται η τέταρτη εξουσία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μελέτες
Arrese, J. I. M. & Perucha, B.N. (2006). Evaluation and engagement in journalistic commentary and news reportage. Revista Alicantina de Estudios Ingleses 19: 225-248.
Belmonte, I. A. (2007). Newspaper editorials and comment articles: a “cinderella” genre?. RAEL: revista electrónica de lingüística aplicada Extra 1:1-9.
Πασαλάρης, Χ. (1984). Μια ζωή τίτλοι (Πώς να γίνετε δημοσιογράφος). Αθήνα: Κάκτος.
Ricketson, M. (2004). The variety of feature stories: columns. Στο Writing feature stories, 27-30. Australia, Sydney: Allen & Unwin.