Η ατμόσφαιρα είναι το μίγμα αερίων που σκεπάζει τη γη και προστατεύει τους γήινους οργανισμούς από το εχθρικό περιβάλλον του διαστήματος. Η σύσταση και η πυκνότητα της ατμόσφαιρας, καθώς και η θερμοκρασία, μεταβάλλεται με το ύψος. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες, τους πρωτογενείς και τους δευτερογενείς. Πρωτογενείς ρύποι είναι αυτοί που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα απ’ ευθείας από τις πηγές, ενώ δευτερογενείς εκείνοι που σχηματίζονται από αντιδράσεις πρωτογενών ρύπων μεταξύ τους ή με άλλα αέρια στην ατμόσφαιρα. (Φυτιάνος 1996, Πηλίνης 2003) Σαν αιωρούμενα σωματίδια (suspended particulates), χαρακτηρίζονται τα στερεά ή υγρά σωματίδια (σταγονίδια) που βρίσκονται σε διασπορά στην ατμόσφαιρα και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα μεγεθών από 0.001 μm μέχρι 100μm (Κουιμτζής 1998). Τα αιωρούμενα σωματίδια προέρχονται από διάφορα υλικά και καύσεις και αιωρούνται στην ατμόσφαιρα.
Αερολύματα (aerosols) ονομάζονται τα σταθερά εναιωρήματα στερεών ή υγρών σωματιδίων σε αέριο. Διαφέρουν από τη σωματιδιακή ύλη επειδή αντιπροσωπεύει το σύστημα που περιλαμβάνει εκτός από τα σωματίδια και το αέριο μέσα στο οποίο αιωρούνται. Συνήθως τα σωματίδια δεν είναι σφαιρικά αλλά έχουν ακανόνιστα σχήματα. Προκειμένου να καθορίσουμε το μέγεθος των αιωρούμενων σωματιδίων χρησιμοποιούμε την αεροδυναμική διάμετρο (Da), που αναφέρεται σε διάμετρο σφαίρας. Η διάμετρος είναι χρήσιμη γιατί καθορίζει τον χρόνο παραμονής στην ατμόσφαιρα, καθώς και τη διείσδυση στο αναπνευστικό σύστημα. Ανάλογα με το μέγεθός τους, τα αιωρούμενα σωματίδια διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες (Κουϊμτζής, 1994, Καρανάσιου 2006 )
• Ολικά αιωρούμενα σωματίδια (Total Suspended Particles, TSP), με διάμετρο συνήθως μέχρι 50 μm.
• Εισπνεύσιμα σωματίδια (Inhalable particles) με διάμετρο 10 μm (ΡΜ10)
• Χονδρόκοκκα σωματίδια (coarse particles) με διάμετρο 2.5 – 10 μm.
• Λεπτόκοκκα σωματίδια (Fine particles) ή αναπνεύσιμα, με διάμετρο 2.5 μm (PM 2.5).
Τα μικρότερα σωματίδια (ΡΜ2.5 ή ΡΜ1) εισχωρούν βαθύτερα στους πνεύμονες και θεωρούνται πιο επικίνδυνα για την υγεία. Επίσης παρατηρείται 0.6% αύξηση στην ημερήσια ολική θνησιμότητα όταν τα ΡΜ10 είναι αυξημένα κατά 10μg/m3(Kassomenos et al. 2007, Pope A. And Dockery D. 2012) Τα μικρά σωματιδία PM2.5 δεν απομακρύνονται από το αναπνευστικό σύστημα, ξεπερνούν τα αντανακλαστικά του φτερνίσματος και του βήχα και κατεβαίνουν στις κυψελίδες και διεισδύουν μέσα στο κυκλοφοριακό σύστημα του ανθρώπου, με αποτέλεσμα το αίμα να τα πηγαίνει παντού. Έτσι μπορεί να έχουμε τοξικότητα σε όλα τα όργανα του οργανισμού κι όχι μόνο στο αναπνευστικό (Katsoulis M. 2014).
Βιβλιογραφία
Karanasiou A , Sitaras I., Siskos P., Elaftheriadis K., «Size distribution and sources of trace metals and n-alkanes in the Athens urban aerosol during summer”,2006, Science Direct, atmospheric environment 41, 2368-2381.
Kassomenos P., Gryparis A., and Katsouyianni K., “On the association betwwen daily mortality and air mass types in Athens, Greece during winter and summer” 2007, Int J Biometeorology 51: 315-322
Katsoulis M., Dimakopoulou K., Pedeli X., Trichopoulos D., Gryparis A., Trichopoulou A., Katsouyianni K., «Long-term exposure to traffic-related air pollution and cardiovascular health in a Greek cohort study» 2014, Science of the Total Environment 490: 934-940
Pope A.., Dockery D. “Health Effects of Fine Particulate Air Pollution: Lines that Connect”,2012, Journal of the Air & Waste Management Association, 56:6, 709-
Κουϊμτζής Θ, Φυτιάνος Κ., Σαμαρά Κ- Κωνσταντίνου, «Χημεία περιβάλλοντος»,Θεσσαλονίκη 1998, University Studio Press
Φυτιάνος Κώστας, «Η ρύπανση των θαλασσών», Θεσσαλονίκη 1996, University Studio Press , Β’ έκδοση