Η αυξητική πορεία του σχολικού εκφοβισμού τα τελευταία χρόνια, καθιστά το φαινόμενο άκρως ανησυχητικό. Με την έννοια σχολικός εκφοβισμός ή σχολική βία ή Bullying δηλώνεται η από πρόθεση και συνειδητή πράξη βίας ενός η περισσοτέρων παιδιών, με στόχο την πρόκληση βλάβης ή δυσφορίας σε ένα παιδί- αποδέκτη ή θύμα. Είθισται η πράξη να επαναλαμβάνεται σε τακτά διαστήματα και χαρακτηρίζεται από την ασυμμετρία δυνάμεων των δύο μερών (θύτη- θύματος) (Σπυρόπουλος, 2014). Εμφανίζεται με τις μορφές: 1) της σωματικής βίας, 2) της λεκτικής (υποβιβασμός της προσωπικότητας, αρνητικά σχόλια, έντονη κριτική) και 3) της ψηφιακής βίας (έκθεση προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο, απειλές, ενοχλητικά μηνύματα). Οι σοβαρές κοινωνικές και ψυχολογικές συνέπειες του Bullying μεταφέρονται και στην ενήλικη ζωή του θύματος (Στασινός, 2013: 335-336).
Οι ασκούντες τη βία ή θύτες εμφανίζουν έντονη την τάση για κυριαρχία και επιβολή. Υιοθετούν μια γενικότερη επιθετική στάση προς τους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς, είναι παρορμητικοί και προκλητικοί, δυνατότεροι σε σωματικό- φυσικό επίπεδο και με ικανοποιητικό βαθμό αυτοεκτίμησης (APA). Ως κίνητρα της σχολικής βίας θεωρούνται η άντληση ευχαρίστησης από την άσκηση ελέγχου και η απόκτηση αντικειμένων ή κύρους (Olweus, 1996). Τα αγόρια εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα άσκησης βίας σε σχέση με τα κορίτσια, που υιοθετούν «λεπτότερους» τρόπους, όπως ο αποκλεισμός από την ομάδα, η φημολογία, η χειραγώγηση (APA).
Τα αίτια εκδήλωσης της επιθετικής συμπεριφοράς της σχολικής βίας εντοπίζονται σε: α) Έλλειψη ζεστασιάς και ενασχόλησης από την μητέρα (πρωτογενής επιστάτης) β)Ανεκτικότητα-επιείκεια στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού. γ) Αυστηρότητα, χρήση εξουσίας και έντονες συναισθηματικές εκρήξεις των γονιών, τις οποίες «μαθαίνει» το παιδί και δ) Στην ίδια την ιδιοσυγκρασία του παιδιού. Ένα παιδί ανήσυχο, με θερμή ιδιοσυγκρασία έχει μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης επιθετικότητας(Olweus, 1996).
Η επιθετικότητα των παιδιών- θυτών μακροπρόθεσμα οδηγεί και τα ίδια σε ανεπαρκείς διαπροσωπικές σχέσεις, ελλιπή διαχείριση των συναισθημάτων, μη βελτίωση του αυτοσυναισθήματος τους, μοναξιά, άγχος και μεγαλύτερη πιθανότητα να ασκήσουν ενδοοικογενειακή βία ως ενήλικες (Καραβόλτσου, 2013: 8), ενώ θεωρούνται υψηλής επικινδυνότητας σε υιοθέτηση συμπεριφορών, όπως η κατάχρηση ουσιών ή και εγκληματικής συμπεριφοράς (Olweus, 1996).
Οι συνέπειες, λοιπόν, του σχολικού εκφοβισμού είναι σοβαρές τόσο για τα θύματα όσο και τους θύτες. Προκειμένου για την αντιμετώπιση του ανησυχητικού αυτού φαινομένου, προτείνονται παρεμβάσεις, όπως: 1)Η σύναψη συμβολαίου τιμής μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή, ως δεσμευτική συμφωνία, όπου ο μαθητής αποδέχεται ότι η πράξη βίας είναι παράβαση που τιμωρείται και έχει σοβαρές συνέπειες στα θύματα, δεν προάγει το σεβασμό στη διαφορετικότητα ούτε τη λύση των διαφορών με διάλογο (Στασινός, 2013: 517). 2) Ο συντονισμός από τον εκπαιδευτικό δραστηριοτήτων- εργαστηρίων στη σχολική τάξη. 3) Η ενδυνάμωση τόσο των θυμάτων όσο και των παρατηρητών, ώστε να ενημερώνουν για τις πράξεις βίας και η ενδυνάμωση της εμπλοκής των εκπαιδευτικών, των γονέων και της κοινότητας (Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2015, Πρόγραμμα mifovasai). 4) Μέτρα πρόληψης, ώστε να καταπολεμηθούν οι παράγοντες κινδύνου και να αναπτυχθούν δεξιότητες απομάθησης τέτοιων συμπεριφορών σε όλους τους μαθητές και από τα πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής, όπως το πρόγραμμα Second Step και PATHS (Μπογιατζόγλου και συν., 2012).
Βιβλιογραφία
American Psychological Assotiation, APA. School Bullying is Nothing New, But Psychologists Identify New Ways to Prevent It. Διαθέσιμο στο http://www.apa.org/research/action/bullying.aspx.
Καραβόλτσου Α., (2013). Σχολικός Εκφοβισμός. Διαθέσιμο στο http://blogs.sch.gr/kyriakou/files/2013/02/sxolikos_ekfovismos.pdf
Μπογιατζόγλου Ν., Βίλλη Μ., Γαλάνη Α. (2012). Το Φαινόμενο του Σχολικού Εκφοβισμού και Προγράμματα Πρόληψης του. e-Περιοδικό Επιστήμης & Τεχνολογίας, τεύχος 25. Διαθέσιμο στο http://e-jst.teiath.gr/issue_25/Bogiatzoglou_25.pdf.
Olweus D., (1996). Bully/Victim Problems at School: Facts and Effective Intervention. NATIONAL EDUCATIONAL SERVICE, RECLAIMING CHIWREN AND YOUTH A, SPRING 1996. Διαθέσιμο στο https://reclaimingjournal.com/sites/default/files/journal-article-pdfs/05_1_Olweus.pdf.
Πανεπιστήμιο Κρήτης, (2015), Πρόγραμμα mifovasai: Μια πρωτοβουλία για παρεμβάσεις ενάντια στον σχολικό εκφοβισμό. Διαθέσιμο στο http://popaganda.gr/mifovasai-mia-protovoulia-gia-paremvasis-enantia-ston-scholiko-ekfovismo/).
Σπυρόπουλος Τ. (2014). Σχολικός εκφοβισμός: αναζητώντας μια εναλλακτική «κάθαρση». 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, Αθήνα 20-22 Ιουνίου 2014, Divani CaraveΙ.
Στασινός Δ. (2013). Η Ειδική Εκπαίδευση 2020. Για μια Συμπεριληπτική ή Ολική Εκπαίδευση στο Νέο-ψηφιακό σχολείο με Ψηφιακούς πρωταθλητές. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.